Sanığın Nemo Tenetur İlkesi Açısından Beden Muayenesine Katlanma Yükümlülüğü

According to the Nemo Tenetur Principles Suffarence Duty of the Accused of the Physical Examination

Ümmügülsüm KILIÇ

Temel amacı maddi gerçeği ortaya çıkarmak olan ceza muhakemesi hukuku, bu amaç çerçevesinde çoğu zaman şüpheli veya sanığın temel haklarına birtakım müdahalelere ihtiyaç duyar. Bilimsel deliller maddi gerçeğin kesin veya kesine yakın biçimde ortaya çıkarılmasına daha çok yardımcı olacaktır. Ancak, kişinin bedeninden, iradesi dışında örnek almak kendi aleyhine delil vermeme hakkı ile çelişebilecek bir durumdur. Maddi gerçeğe insan haklarına en az müdahale ile ulaşılabilecek olması kabul edilirken beden muayenesi tedbirinin kabul edilir bir zorlama sınırları içinde kalıp kalmadığı incelenmelidir.

Nemo Tenetur İlkesi, Beden Muayenesi, Aktif Katılım, Ceza Muhakemesi, Katlanma Yükümlülüğü.

The criminal procedure law, whose main objective is to uncover the material truth, often requires interventions in the fundamental rights of the suspect or accused within the framework of this purpose. The scientific evidence will help to reveal the material truth more precisely or more closely. However, taking a sample from a person’s body outside of his will is inconsistent with his right not to give evidence against himself. It should be examined whether the physical examination is within the limits of an acceptable force when accepting the fact that human rights can be attained with minimal interference.

Nemo Tenetur Principle, Physical Examination, Active Participation, Criminal Procedure, Burden of Endurance.

Genel Olarak

Ceza muhakemesinde amaç, şüpheli ve sanığın haklarına saygılı bir biçimde maddi gerçeğe ulaşmaktır. Muhakemenin amacı, hukuki barışı sağlayacak bir hükme ulaşmaktır. Suçluların bulunup cezalandırılmasında toplumun yararı vardır ancak bu yarar gerçek suçluların cezalandırılması durumunda elde edilebilir. Şüpheli ve sanığın suçu işleyip işlemediği araştırılırken hak ve çıkarlarının da korunması gerekir. Muhakemenin, insan hak ve özgürlüklerini vurgulayan adil yargılanma hakkına uygun biçimde gerçekleştirilmesi gerekir.¹

Bozulan kamu düzenini tekrar kurmak için dava açmak ve suçluyu cezalandırmak hakkına sahip olan devlet, bu süreçte şüpheli veya sanık olan kişiye bakmak, ona insani koşullarda yaşamını sürdürebileceği bir ortam hazırlamak, kötü muamele yapmamak, onu dürüst ve hukuk kurallarına uygun bir biçimde muhakeme etmekle yükümlüdür. Buna karşılık, şüpheli veya sanık statüsüne giren kişi, devletin “zor kullanma yetkilerinin bir objesi” olarak, kendisi hakkında yapılacak hukuka uygun işlemlere katlanmak durumunda kalacaktır.²

Adil bir muhakemenin yapılması için koruma tedbirlerine ihtiyaç duyulabilir. İşlenmiş suçu aydınlatmak ve faillerini bulmak için ise delil bulunmalıdır. Adil bir ceza muhakemesinin yapılabilmesi delillerin bulunmuş ve koruma altına alınmış olması ile mümkündür. Bilindiği üzere her koruma tedbirinin bünyesinde potansiyel bir zorlama mevcuttur. Ancak bu tedbirin uygulanması suretiyle, sanık hatta mağdur üzerinden elde edilebilecek izlerin kullanılmasıyla, maddi gerçeğe insan haklarına en az müdahale ile ulaşılabilecek olması da bir gerçektir.³ Koruma tedbiri denilen bu hukuki çareler⁴ insan hak ve hürriyetlerine önemli sınırlamalar getirdiği için, sadece kanunlarda değil milletlerarası sözleşmelerde ve anayasalarda da düzenlenmiş ve böylece temel hak ve hürriyetlerin garanti altına alınması hedeflenmiştir. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Bildirisi’nde,⁵ İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’nde⁶ ve Birleşmiş Milletler Medeni ve Siyasi Haklar Antlaşması’nda⁷ koruma tedbirleri ile ilgili düzenlemeler mevcuttur. Bu sebeple ceza muhakemesinin bütününe hakim olan ilkeler söz konusudur. Bu ilkeler⁸ adil yargılanma hakkı, silahların eşitliği ilkesi, dürüst işlem ilkesi, hukuki dinlenilme hakkı (meram anlatma ilkesi), makul süre içinde yargılanma hakkı, masumiyet karinesi, suçlamayı ve hakları öğrenme hakkı, özel hayatın gizliliği, savunma hakkı, tercümandan yararlanma hakkı, hak arama hakkı, kimsenin kendisini ve yakınlarını suçlayıcı beyanlarda bulunmaya zorlanamayacağı ilkesi, muhakemenin resmiliği ilkesi denetim muhakemesine başvurma hakkı, maddi gerçeğin araştırılması ilkesidir.