Suriye’de Yeni Anayasal Düzene Geçiş ve Üniter Devlet Yapısı İçinde Kültürel Özerklik Seçeneği

Syrian Transition to a New Constitutional Order and the Cultural Autonomy Option Within the Unitary State Structure

Hasan TUNÇ,Murat ERDOĞAN

Bu çalışmada Suriye anayasa yapım sürecinin ele alınması ve Suriye için önerilebilecek anayasal tercihlerin özellikle kültürel özerklik çerçevesinde açığa kavuşturulması amaçlanmaktadır. Bunun için öncelikli olarak Suriye anayasal tarihi konusunda özlü bilgiler verilerek bu ülkede anayasa yapım sürecine ilişkin sınırlı sayıdaki kaynakta yer alan öneriler değerlendirilecektir. Bunun ardından ise Suriye için hazırlanacak bir anayasa taslağında yer alabilecek devlet modelleri ve özerklik seçenekleri incelenecektir. Bu modeller, anayasa hukukunun genel esasları çerçevesinde ele alınacaktır.

Suriye’de Anayasal Geçiş, Suriye Anayasal Tarihi, Suriye Anayasal Düzeni, Üniter Devlet, Kültürel Özerklik.

This paper seeks to shed a light upon the Syrian constitution-making process and to elucidate the possible constitutional choices for Syria in the frame of cultural autonomy. To achieve this, first, we will give an essential frame of Syrian constiutional history and clarify the possible solutions suggested in a very limited number of sources regarding the constitution-making process in the country. Then, we will make assessments about the constitutional models for the state and different types of autonomy within the process for adopting a draft for a modern Syrian constitution. We aim to assess these in terms of general principles of constitutional law.

Syrian Constitutional Transition, Syrian Constitutional History, Syrian Constitutional Order, Unitary State, Cultural Autonomy.

Giriş

Bu çalışmada Suriye anayasa yapım sürecinin ele alınması ve bu çerçevede Suriye için önerilebilecek anayasal tercihlerin özellikle kültürel özerklik çerçevesinde açığa kavuşturulması amaçlanmaktadır. Bu doğrultuda Suriye’nin yeni anayasal düzene geçişte kuvvetler ayrılığı ve hukuk devletini de nasıl güçlendirebileceği önem arz etmektedir.

Suriye’de yeni anayasa tartışmaları bir süredir gündemdedir. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi tarafından 2015 yılında alınan 2254 Sayılı karar doğrultusunda mezhebe dayanmayan (non-secterian) bir anayasa anlayışının Suriye’nin geleceği açısından oldukça önemli olduğu ifade edilmiştir. Yeni anayasanın yapılması veya mevcut anayasada tadilat konusunda bir görüş birliği olmadığı gibi bu konuda henüz somut bir adımın da atılmadığı görülmektedir. Ancak ilerleyen dönemlerde Suriye’de bir anayasanın yapılmasına kesin gözüyle bakılmaktadır. Belirtilen çerçevede Suriye’de yapılacak Anayasada devlet yapısına ilişkin hükümler öncelikli konulardan biridir. Çünkü Suriye’nin toprak bütünlüğünün esas olduğu ve terör örgütlerinin açık veya zımni olarak taraf kabul edilmediği, demokratik devlet ve hukukun üstünlüğüne dayalı bir anayasa taslağının Türkiye açısından da bir öncelik olduğunu ifade etmek gerekir.¹

Bir anayasa, kabulü sırasında mevcut olan siyasal, ekonomik ve toplumsal güçlerin paralelogram bir bileşkesidir. Tüm anayasaların toplumun çelişen menfaat ve değerleri veya hakim inançlarını yansıtma eğiliminde olması gerektiğini söylemek mümkündür.² Ancak bütün ülkeler bakımından geçerli olduğu söylenebilecek birtakım faktörler de vardır. Bu faktörler sosyal ve ekonomik faktörler, teknolojik gelişmeler, yeni bir devletin kurulması ya da bağımsızlığını elde etmesi ve bir ülkenin siyasal rejiminde meydana gelen değişikliklerdir.³ Suriye Anayasasının yapım süreci, belirtilen bu iki eğilim arasındaki bir noktada teşekkül edecektir. Bu sebeple Suriye Anayasası’nın yapım süreci ve devlet modelinin belirlenmesine yönelik bilimsel çalışmalara ihtiyaç vardır. Ancak Türk hukuk doktrininde Suriye Anayasası yapım sürecine ilişkin yapılmış bir bilimsel çalışma yok denecek kadar azdır. Bu nedenle, söz konusu boşluğu doldurmaya yönelik mütevazı bir kavramsal çerçeve ve tartışma zemini sunmayı amaçlamaktayız.