Devletin Taraf Olduğu Sözleşmeler ve Milletlerarası Yatırım Tahkimine Genel Bir Bakış
Review of International Arbitration Between State and Investors
Erdem AKPINAR
Milletlerarası tahkim Türk Hukuk sistemine ilk kez devletin taraf olduğu yatırım tahkimi ile girmiştir. Bu çalışmada yatırım tahkiminin hukuk sistemimize giriş sürecin yanı sıra, genel hatlarıyla yatırım tahkimi, ad hoc tahkim ile ICSID tahkim yargılaması hakkında bilgilere yer verilecektir.
Milletelerarası Tahkim, Yatırım Tahkimi, ICSID, MIGA.
International arbitration entered the Turkish legal system for the first time with investment arbitrage. This study provides explanations on the process of entry of investment arbitration into our legal system as well as a general review of arbitration procedures relating to investment, ad hoc arbitration and arbitration and ICSID arbitration process.
International Arbitration, Investment Arbitration, ICSID, MIGA.
Giriş
Türk hukuk sistemine milletlerarası tahkim ile ilgili ilk yasal düzenleme; 13 Ağustos 1999 tarih ve 4446 sayılı kanun ile Anayasamızın 125’inci maddesinin ilk fıkrasına eklenen “Kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinde bunlardan doğan uyuşmazlıkların millî veya milletlerarası tahkim yoluyla çözülmesi öngörülebilir. Milletlerarası tahkime ancak yabancılık unsuru taşıyan uyuşmazlıklar için gidilebilir.” hükmüdür. Bu yeni düzenleme sonucunda 1999 yılından itibaren devlet ve imtiyaz sahibi arasında ortaya çıkacak ihtilaflar idare mahkemelerin yanı sıra milli veya milletlerarası tahkimde de çözülebilmesi mümkün hale gelmiştir. 1999 anayasa değişikliğinden kısa bir süre sonra, anayasa değişikliğine ilişkin muhtelif uyum yasaları ve 21.01.2001 tarihli 4501 sayılı “Kanun Kamu Hizmeti ile ilgili İmtiyaz Şartlaşma ve Sözleşmelerinden Doğan Uyuşmazlıklarda Tahkim Yoluna Başvurulması Halinde Uygulanması Gereken İlkerlere Dair Kanun” akabinde de 20 Haziran 2001 tarihinde Milletlerarası Tahkim Kanunumu kabul edilmiştir.1
Görüldüğü gibi kanun koyucu ilk önce Milletlerarası Tahkim Hukuku genel olarak kodifiye edilmek yerine oldukça spesifik bir alan olan kamu hizmetinin imtiyaz sözleşmeleri ile gördürülmesi alanının düzenlenmesi ile işe başlamıştır. Devletin taraf olduğu milletlerarası tahkimin önemi bu alandaki üstlendiği öncü rolden de anlaşılabilecektir.
Çalışmanın ilk bölümünde kanun koyucuyu genel kanundan önce devletin taraf olduğu yatırım sözleşmeleri için milletlerarası tahkimi düzenleyen özel nitelikli kanunu kabul etmeye iten dönemim ekonomik ve altyapısal ihtiyaçları, bu ihtiyaçların aşılmasına engel teşkil eden mevzuat ile yüksek mahkemelerin konuya yaklaşımı açıklanacak, akabinde, anayasa değişikliğinin ve bunu takip eden uyum yaslarının içerikleri üzerinde durularak yeni sisteme yönelik idare hukuku perspektifinden getirilen eleştirilere değinilecektir.
