Tasarım Tescil Korumasında Uygulama İlkeleri
Litigation Principles in Design Protection
İlhami GÜNEŞ
Sınai mülkiyet haklarından biri olan tasarım hakkı, tasarım sahibine fikri emek ve çaba ürünü, yenilik ve ayırt edicilik taşıyan tasarımlar üzerinde tekelci haklar sağlamaktadır. Avrupa Birliği Tasarım Direkifi ile uyumlu biçimde, 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu, 55. maddesinden itibaren tescilli ve tescilsiz tasarımı düzenlemektedir. Türk Patent ve Marka Kurumu, 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanununun yürürlüğünden beri tasarım tescil başvurularını inceleme ve gerektiğinde yasal şartları taşımayanları ret etme yetkisine sahiptir. 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu, yargı kararlarının da gösterdiği ilkeler ve AB Tasarım Direktifi ile uyumlu olarak tasarım tescil ve koruma alanını düzenlemiştir.
Tasarım Tescili, Tescilsiz Tasarım, Tasarım Koruması, Görünüm.
Since the design right, which is among the industrial rights, is the result of an intellectual labor and effort of the owner of the design, it provides monopolistic rights and powers. Harmonized with the EU design Directive, Article 55 of the Industrial Property Law No. 6769 regulates the registered and unregistered design rights. Since Industrial Property Law No 6769 came into force, Turkish Patent and Trademark Authority has the authority to review the design registration applications and in case of need to refuse the ones which do not fulfill the legal requirements. The Industrial Property Law No. 6769 regulates the design registration and protection area in accordance with the principles of the case law and the EU Design Directive.
Design Registration, Unregistered Design, Design Protection, Appearance.
I. Tasarım Tescil Hakkı ve Genel Bilgiler
Sınai mülkiyet hakları arasında kendine özgü özellikleri ile öne çıkan tasarım hakkı, bu hakkın ihlal veya hükümsüzlük iddiaları nedeniyle hukuki durumu hakkında yasal ilkelerin uygulamaya konması, incelenmesi gereken bir konudur. Ancak yasal teorik bilgilerle uygulamaya özgü ilkelerin birlikte göz önüne alınması gereklidir.
Tasarım üzerindeki mülkiyet hakkı, somut anlamda üründen farklı, elle tutulmaz, gözle görülmez gayri maddi nitelikli haklardandır. Tarihsel olarak, maddi mülkiyet haklarından daha sonra ortaya çıkan gayri maddi haklar arasında yer alan tasarım hakkı, yine temel haklardan kabul edilmekte, temel insan haklarından biri olarak Evrensel İnsan Hakları Bildirisi m.27/2’de vurgulanmaktadır. Buna göre “herkes üreticisi olduğu bilim, edebiyat ve sanat üretiminden doğan maddi ve manevi hakların korunması hakkına sahiptir.” Bu hüküm, gayri maddi mülkiyet hakkının korunmasına ilişkin olup, geniş anlamda bunlardan biri olan tasarım hakkını da kapsamaktadır. Dolayısıyla, Anayasa ile teminat altında olan maddi mülkiyet hakları yanında, gayri maddi haklar da korunmaktadır. Tasarım, yaratıcısının iç dünyasının dış dünyaya somut bir yansımasıdır.1
Özel mevzuat ile tasarımları koruma fikri ilk kez 1711 yılında Lyon’da gelişen dokuma teknolojisi alanında, kumaş tasarımları için kabul edilmiştir.2 Ülkemizde ise bu alandaki ilk özel mevzuat, 27.06.1995’te yürürlüğe giren Endüstriyel Tasarımların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamedir. Bu mevzuatın öncesinde, tasarımların taklide karşı korunması konusunda, TTK’nın hükümleri uyguluma yeri bulmuştur. 10.01.2017 tarihinden itibaren, 6769 sayılı SMK’nın tasarımlara ilişkin 55’inci ilâ 81’inci maddeleri yürürlüğe girmiş bulunmaktadır.
