Sigorta Sözleşmesinde Sigortacının Aydınlatma Yükümlülüğü

Insurer’s Obligation to Illuminate in the Insurance Contract

Zehra AVCI

Sigorta sözleşmelerinde prim ve teminat altına alınan rizikonun dengeli olması gerekmektedir. Bu dengenin kurulabilmesi açısından ise sigorta ettiren ve sigortacının birbirlerini bilgilendirmeleri gerekmektedir. Türk Ticaret Kanununda bu bilgilendirmeyi sağlamak amacıyla sigorta ettirene beyan, sigortacıya ise aydınlatma yükümlülüğü yüklenmiştir. Aydınlatma yükümlülüğü, sigorta ettirenin sözleşmenin içeriği ve önemli noktaları hakkında bilgisi olmadan sözleşmeyi yapmasını ve bunun sonucunda zarara uğramasını önlemek amacı taşımaktadır. Böylece sigorta ettiren yaptığı sigorta sözleşmesi hakkında bilgi sahibi olacak ve sözleşmeyi yapma hususunda tam iradesi olduğu kabul edilecektir. Sigorta sözleşmelerinde sigortacının aydınlatma yükümlülüğü, Türk Ticaret Kanununun 1423. maddesinde düzenlendiği haliyle aydınlatma yükümlülüğünün tanımı, hukuki niteliği, kapsamı, aydınlatmanın tarafları, bu yükümlülüğe aykırılık halleri ve buna aykırılığın sonuçlarını içermektedir. Bu çalışmada bu hususlar, Türk Ticaret Kanunu, Sigortacılık Kanunu ve Sigorta Sözleşmelerinde Bilgilendirmeye İlişkin Yönetmelik’te ve ilgili diğer mevzuatta mevcut hükümler ile birlikte dikkate alınarak incelenecektir.

Aydınlatma Yükümlülüğü, Aydınlatma Formu, Sözleşme Öncesi Aydınlatma, Sözleşme Kurulduktan Sonraki Aydınlatma.

The premium and the risk, that is covered, must be in balance in the insurance contracts. To ensure balance between these two, the insurer and the insured should inform each other. In order to ensure this enlightenment, Turkish Commercial Code lays a burden on the insurer to illuminate and and the insured to inform. Obligation to inform aims insured not to incur losses because of entering into a contract without having information about the content and the significant points of the contract. Therefore, the insured will have knowledge on the insurance contract and acknowledge that he has full consent on entering into the contract. Insurer’s obligation to inform in the insurance contracts contains the subjects of definition, legal nature, scope of obligation to inform, parties of this obligation, breaches of these provisions and the results of these breaches. In this study, these matters will be examined by considering the provisions in Turkish Commercial Code, Insurance Act and Regulations relating to Informing in Insurance Contracts and other regulations.

Obligation to Inform, Information Form, Obligation to Inform Before Execution of Contract, Obligation to Inform After Execution Of Contract.

Giriş

Aydınlatma, belirli bir konuda bilinmesi gereken noktaların karşı tarafın anlamasını sağlayarak açıklanması anlamına gelir. Bu açıdan aydınlatma, bilgilendirmeden farklı olarak bilginin aktarılmasına ek olarak onun karşı taraf tarafından anlaşılabilmesi için açıklanmasını da içermektedir. Sigorta sözleşmeleri açısından aydınlatma ise, sigortacı tarafa getirilmiş olan bir yükümlülük olup, sözleşme öncesinde ve süresinde sözleşmenin karşı tarafına bilinmesi gereken hususların açıklanmasını ihtiva eder. Sözleşme öncesi sigortacının aydınlatma yükümlülüğü, sözleşmenin karşı tarafının sözleşmeyi yapıp yapmaması veya yapacak ise hangi koşullarda akdedeceği konularında önem taşıyan bilgileri içerir. Bu açıdan sigorta sözleşmesini yapan sigorta ettiren, akdedeceği sözleşmenin kendisi açısından önemli hususlarını kavrayarak iradesini ortaya koymuş olur. Sigorta sözleşmesi süresinde aydınlatma yükümlülüğü ise, sözleşmeden kaynaklanan haklarda ve borçlarda meydana gelen değişiklikler ile özellikle sözleşmenin sürdürülüp sürdürülmeyeceğini etkileyecek gelişmelerin sözleşmenin karşı tarafına açıklanmasını içerir.

Sigorta sözleşmesinin tam iki tarafa ve sürekli borç yükleyen bir sözleşme olduğunu savunan görüş dikkate alındığı zaman¹ bu durum, hem sigortacıya hem sigorta ettirene çeşitli haklar verilmesi ve borçlar yüklenmesi sonucunu doğurur. Sigortacı da sigorta ettiren de sözleşmenin akdedilmesinden önce sözleşmeyle ilgili birbirleriyle ilgili bilgileri öğrenmek ihtiyacı içindedir.² Bu nedenle, sigorta sözleşmesinin akdedilmesinin öncesinde sigorta ettirenin sözleşmeyle taşıma yükümlülüğü altına gireceği teminat hakkındaki hususları bilmesi; sigortacının da rizikoyu kıymetlendirmeye yarayan faktörler hakkında bilgi sahibi olması gerekir. Sigorta sözleşmesinin taraflarının bu konularda birbirlerini sözleşmenin kurulmasından önce bilgilendirmesi gerekmektedir. İşte bu bağlamda sigorta ettirene sözleşmenin kurulması aşamasında beyan yükümlülüğü, sigortacıya ise aydınlatma yükümlülüğü getirilmektedir.

Sigorta sözleşmelerinde sigortacının aydınlatma yükümlülüğünü konu edindiğimiz çalışmamızda sigorta sözleşmelerinde aydınlatma yükümlülüğünün tanımı, hukuki niteliği, kapsamı, aydınlatmanın tarafları, bu yükümlülüğe aykırılık halleri ve aykırılığın sonuçları; Türk Ticaret Kanunu, Sigortacılık Kanunu ve Sigorta Sözleşmelerinde Bilgilendirmeye İlişkin Yönetmelik düzenlemeleri dikkate alınarak incelenecektir.