Türk Ceza Hukuku’nda 
Görünüşte İçtima

Unreal Joinder of Offenses in Turkish Criminal Law

Büşra Sevde ÇUBUKÇU

Görünüşte içtima durumunda failin eylemine uygulanabilecek birden fazla norm bulunmaktadır fakat aslında bu normlardan yalnızca birinin failin fiiline uygulanması mümkündür. Kanunda düzenlenmemiş olması, barındırdığı problemlerin öğretide geliştirilmek suretiyle giderilmesini gerektiren görünüşte içtima kurumunda, yerleşmiş fakat yine de yoruma muhtaç ilkeler bulunmaktadır. Bu ilkeler özel normun önceliği, bir normun diğeri tarafından tüketilmesi ve yardımcı normun sonralığı ilkeleridir. Görünüşte içtima ilkeleri kullanılarak failin fiilinin gerçekte ihlal ettiği ceza normu tespit edilmek suretiyle, fikri içtimaın uygulama alanı daraltılmaktadır. Zira her iki kurum da fiilin tekliği ve aynılığı esasına dayanmaktadır. Bu bakımdan görünüşte içtimadan bahsedebilmek için fiilin tekliği kavramından ne anlaşıldığının belirlenmesi gerekir. Doktrinde fiilin tekliği bazı yazarlara göre hareketin tekliği bazı yazarlara göre ise neticenin tekliği olarak kabul edilmektedir. Fiil esasında, kişinin iradesiyle yönlendirdiği ve bir neticeyi gerçekleştirme amacı da taşıyan davranışıdır. Görünüşte içtima ilişkisi içinde söz konusu fiilin hangi normu ihlal ettiğine ilişkin yapılacak tespitte ise hukuki anlamda normun koruduğu hukuksal menfaat kriterlerinden yola çıkılacaktır. İhlal edilen normlar aynı hukuksal menfaati koruyor ise genel norm, tali norm, tüketilen norm uygulanamayacaktır.

Görünüşte İçtima, Fikri İçtima, Özel Normun Önceliği, Tüketen-Tüketilen Normlar, Yardımcı Normun Sonralığı, Bileşik Suç, Zincirleme Suç, Non Bis In Idem, Cezalandırılmayan Önceki Eylem, Cezalandırılmayan Sonraki Eylem.

In case of unreal joinder of offenses, there are multiple norms that can be applied to the perpetrators criminal act, but in fact only one of these norms can be applied to the perpetrators act. Although it hasn’t been regulated in law, in the unreal joinder institution there are principles requiring interpretation, which haven’t been regulated by law and which require elimination of the problems by doctrine. These principles are priority of the special norm,, the exhaustion of one norm by the other, the implementing assistant norm after the others. The scope of the conceptual aggregation is narrowed by using the principles of unreal joinder of offenses by determining the criminal norm that the perpetrator actually violates. Both institutions are based on the uniqueness and uniformity of the act. In this respect, it is necessary to determine what is understood from the concept of uniqueness of the act in order to be able to talk about the unreal joinder. The uniqueness of the act in the doctrine, according to some writers, the uniqueness of the act is considered as the uniqueness of the result and according to some other authors it is considered as the uniqueness of the conduct. According to generally accepted view, it is the behavior of the person who is guided by the will of the person which carries the aim of realizing a conclusion. On the other hand, in the determination of which norm is violated in the unreal joinder, it will be based on the legal interest criteria maintained by the norm. If the infringed norms protect the same legal interest, the general norm, the exhaustion norm and implementing assistant norm cannot be applicable.

Unreal Joinder of Offenses, Conceptual Aggregation, Priority of the Special Norm, Exhausted-Exhausting Norms, Supervening Assistant Norm, Compound Offence, Successive Offence, Non Bis In Idem. Unpunishable Prior Act, Unpunishable Posterior Act.

Giriş

Kanunda yer almayan fakat doktrinde ve yargı kararlarında kabul edilmiş olan görünüşte içtima halinde bir yorum sorunu vardır.¹ Görünüşte içtima kavramı fiilin tekliği esasına dayandığı için, bu yorum sorununu çözümlerken öncelikle ceza hukukunda fiilin tekliği-çokluğu hususu incelenmelidir.² Görünüşte içtimaın söz konusu olduğu hallerde failin suçu oluşturacak fiiline uygulanabilecek birden fazla ceza normu bulunmakta, fakat aslında bunlardan sadece birinin uygulanması mümkün olmaktadır.³ Hangi normun uygulanacağı hususu ise çeşitli ilkelerle çözümlenmektedir. Bu ilkeler özel normun önceliği, bir normun diğeri tarafından tüketilmesi ve yardımcı normun sonralığı ilkeleridir.⁴

I. Genel Olarak İçtima Kavramı

İçtima kelimesi, Arapça bir araya gelme, kaynaşma anlamına gelen “cem” kelimesinden gelmektedir.⁵ 765 sayılı TCK’da olduğu gibi 5237 sayılı TCK’da da içtima kelimesi muhafaza edilmiştir. Doktrinde ise içtima yerine birleşme kavramı da kullanılmaktadır.⁶ Ceza hukukunda içtima kurumu; suçların içtimaı ve cezaların içtimaı olarak karşımıza çıkmaktadır. Türk ceza hukukunda cezaların içtimaında genel bir prensip olan toplama sistemi kabul edilmektedir.⁷ TCK’da, önceki Kanunun aksine cezaların içtimaı kurumuna yer verilmemiş, fakat suçların içtimaına ilişkin düzenlemelere yer verilmiştir.⁸

Suçların içtimaına ilişkin genel olarak “kaç tane fiil varsa o kadar suç, kaç tane suç varsa o kadar ceza verilir” kuralı geçerlidir.⁹ Bu kural gerçek anlamda içtimaı ifade etmektedir. Kuralın istisnaları olan bileşik suç, zincirleme suç ve fikri içtima hallerinde ise bu kuraldan farklı bir uygulama söz konusu olacaktır.¹⁰