Danıştay Kararları Işığında İdare Hukukunda Sebep İkamesi Kavramı

The Light of the Council of State Decisions, the Concept of the Cause Substitute in Administrative Law

Aynur HASOĞLU

İdari yargıdaki dava türlerinden biri iptal davasıdır. İptal davası idari işlemin hukuka aykırı olduğu gerekçesiyle açılan davadır. Bu davanın görülmesi sırasında hâkim tarafların ileri sürdüğü sebeplerin dışında bir sebebin hukuka uygun olarak gerçekleştiği kanaatine varırsa yargılamayı bu sebebe dayanarak sona erdirecektir. İdare hukukunda bu durum sebep ikamesi olarak adlandırılmaktadır.

İdari İşlem, İdari İşlemin Unsurları, Sebep Unsuru, Sebep İkamesi.

One of the types of proceedings in administrative jurisdiction is a cancellation case. The act of revocation is based on the grounds that the administrative proceeding is contrary to the law. If, during the course of this case, the judge finds that he or she is convicted in accordance with the law for reasons other than those reasoned by the parties, he / she shall endeavor to judge on this ground. In administrative law, this is called a cause substitute.

Administrative Act, Component of Administrative Act, Motives of Administrative Acts, Cause Substitute.

I. GENEL OLARAK

Bilindiği üzere idari işlemler hukuka uygunluk başka bir deyişle kanunilik karinesinden yararlanırlar¹. Bu karine idari işlemin açılan bir iptal davası sonucu iptal edilinceye ya da yapılan bir başvuru üzerine veya idare tarafından kendiliğinden geri alınıp kaldırılıncaya kadar hukuka uygun kabul edilmektedirler². Bu karinenin ortadan kaldırılması yani aksinin ispat edilmesi ise yargı yolu ile gerçekleşmektedir. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu³’nun dava türlerini düzenleyen 2. maddesi iptal davaları açısından idari işlemlerin yetki, şekil, sebep, konu ve maksat unsurları yönünden hukuka uygun olmasını aramıştır⁴. Bu unsurlardan biri veya birkaçı itibariyle işlemin hukuka aykırı olduğu kanaatine varıldığında yargı yeri dava konusu idari işlemi iptal edecektir.

İdari işlemlerin sahip olduğu söz konusu bu unsurlardan önemli biri de sebep unsurudur. Özel hukukta gerçekleştirilen işlemler açısından bir sebebin bulunmasına gerek yokken idare hukukunda gerçekleştirilen idari işlemler açısından işlemin bir sebebe dayanması gerekmektedir⁵.

Sebep, Türk Dil Kurumu Büyük Türkçe Sözlüğünde bir şeyin olmasına yol açan şey olarak tanımlanmıştır⁶. İdari işlemin bir unsuru olarak sebep ise idari makamların idari işlemi yapmak için ihtiyaç duyduğu bütün etkenlerdir ve bir nevi idari işlemin gerekçesi olarak da ifade edilebilir. Danıştay’a göre sebep, idareyi işlem yapmaya yönelten tüm etkenler olup; sebep, işlemin bir tür gerekçesidir. Yasalarda açıkça belirtilmemiş olması halinde dahi, idari işlemin dayanağı olan sebebin, idare tarafından idari dava açılması durumunda, idari yargı mercii önünde bildirilmesi zorunludur.⁷