2018 Tarihli Polonya Deniz Ticareti Kanunu Taslağı’ndaki Navlun Sözleşmesi Hükümlerinin Çevirisi

The Translation of the Provisions on the Contract of Carriage of the Goods by Sea Under the Draft Polish Maritime Code of 2018

Güneş Karol IŞIKLAR

Polonya’da yürürlükte bulunan 2001 tarihli Deniz Ticareti Kanunu’nun yerini almak üzere, 2018 yılında yeni bir Deniz Ticareti Kanunu’na ilişkin taslak metin yayımlanmıştır. Navlun sözleşmeleri hakkındaki hükümler, Polonya’nın tarafı olduğu Lahey/Visby Kuralları esas alınarak kaleme alınmasına ve taslakta bu sözleşme türü bakımından büyük yeniliklere yer verilmemesine karşın, Rotterdam Kuralları’ndan aktarılan hükümler bulunmaktadır. Öte yandan, hazırlanan taslak metnine Hamburg Kuralları’ndan garanti mektubuna dair hüküm aktarılmış bulunmaktadır. Kalan hükümlerde ise, Türk Hukuku’nda olduğu gibi Alman Hukuku’nun etkisi altında kabul edilen hükümlerle karşılaşılmaktadır. Bu bakımdan, 1961 tarihli Deniz Ticareti Kanunu’nun kabul edilmesinden beri navlun sözleşmesi hakkındaki düzenlemeler, anılan Milletlerarası Sözleşmeler’den aktarılan hükümler haricinde büyük ölçüde korunmaktadır. Bu çalışmada, 2018 tarihli Taslak’taki navlun sözleşmesine ilişkin hükümlerin Türkçe çevirisinin yanı sıra an itibarıyla yürürlükte bulunan 2001 tarihli Deniz Ticareti Kanunu hükümleri aktarılacaktır. Çeviride, söz konusu Kanun ile ilga edilen 1961 tarihli Deniz Ticareti Kanunu hükümlerine de değinilecektir. Ayrıca çalışmada, 2001 tarihli Deniz Ticareti Kanunu ile 2018 tarihli Taslak’taki navlun sözleşmesi hükümlerinin madde numaralarını karşılaştıran bir tablo bulunmaktadır.

Navlun Sözleşmesi, Deniz Ticareti Hukuku, Polonya Hukuku, 2018 tarihli Polonya Deniz Ticareti Kanunu Taslağı, 2001 tarihli Polonya Deniz Ticareti Kanunu.

The draft of a new Maritime Code prepared with the aim of the replacement of the Maritime Code of 2001, which is in force in Poland, was published in 2018. Although its provisions on the contract of the carriage of the goods by sea are drafted on the basis of the Hague / Visby Rules of which Poland is a State Party, without any major innovation in its content with regard to this type of contract, there are some new provisions adapted from the Rotterdam Rules. On the other hand, the draft text adapted a provision from the Hamburg Rules, i.e. on the guarantees by the shipper. The remaining provisions included are under the influence of the German law, similarly as the Turkish law. In this respect, apart from the provisions adapted from the International Conventions - the rules on the contract of carriage of the goods by sea have been largely preserved, since the adoption of the Maritime Code of 1961. In this study, the provisions regarding the contract of carriage of the goods by sea in the 2018 Draft, along with the provisions on the same subject under the Maritime Code of 2001 in force, are translated. In the relevant translation, the provisions of the Maritime Code of 1961 repealed by the aforementioned Code are explained as well. Besides, a comparison chart consisting of the numbers of the articles on the contract of carriage of the goods by sea under the Maritime Code of 2001 and the 2018 Draft is provided.

Contract of Carriage of the Goods by Sea, Maritime Law, Polish Law, Draft Polish Maritime Code of 2018, Polish Maritime Code of 2001.

I. Genel Açıklamalar

2008 yılından itibaren süregelmekte olan Polonya’da deniz ticaretini düzenleyen yeni bir kanunun hazırlanması yönünde Deniz Hukuku Kanunlaştırma Komisyonu (Komisja Kodyfikacyjna Prawa Morskiego)¹ bünyesinde yürütülen çalışmalar neticesinde,² 2018’de bir taslak metin (“2018 Taslağı”) yayımlanmıştır.³ Yayımlanan metnin, günümüz itibarıyla yürürlükte bulunan 18/9/2001 tarihli Deniz Ticareti⁴ Kanunu’na ([Ustawa z dnia 18 września 2001 r., Kodeks morski] [“2001 tarihli DTK”])⁵ navlun sözleşmeleri bakımından (Lehçe’de “yük taşıma sözleşmesi” [“umowa przewozu ładunku”]) büyük yenilikler getirdiği söylenemez. Hatta 2001 tarihli Kanun da, kendisi tarafından yürürlüğü sona erdirilen 1/12/1961 tarihli Deniz Ticareti Kanunu (“1961 tarihli DTK”)⁶ ile büyük ölçüde aynı düzenlemeleri barındırmaktadır.

2018 Taslağı; mehaz olarak, 25/8/1924 tarihinde Brüksel’de imzalanan Konişmentoya Müteallik Bazı Kaidelerin Tevhidi Hakkındaki Milletlerarası Sözleşme’nin (“Lahey Kuralları”),⁷ bunu değiştiren 23/2/1968 tarihli Visby Protokolü⁸ (Sözleşme’nin değişik hâli “Lahey/Visby Kuralları” şeklinde anılmaktadır) ile taşıyanın sorumluluk sınırının Özel Çekme Hakkı (Special Drawing Right [“SDR”]) üzerinden belirlenmesini öngören 21/12/1979 tarihli Protokolü’nü (“SDR Protokolü”)⁹ esas almaktadır. Polonya, bahsi geçen her üç milleterarası düzenlemeye de taraf bulunmaktadır. Öte yandan, 2018 Taslağı’nda 11/12/2008 tarihinde New York’ta kabul edilen ve hâlen milletlerarası hukukta yürürlük kazanmamış olan Kısmen veya Tamamen Deniz Yoluyla Eşyanın Milletlerarası Taşınması Sözleşmelerine İlişkin Birleşmiş Milletler Sözleşmesi’ndeki (“Rotterdam Kuralları”)¹⁰ elektronik konişmento, yük üzerindeki kontrol hakkı ve konişmentosuz yük teslimine dair yeni hükümlere yer verilmektedir. Bir diğer yeni hüküm, 31/3/1978’de Hamburg’da kabul edilen Denizde Eşya Taşıma Sözleşmelerine İlişkin Birleşmiş Milletler Sözleşmesi’nde (“Hamburg Kuralları”)¹¹ bulunan garanti mektubu hakkındaki düzenlemedir.

2018 Taslağı’nda Lahey/Visby Kuralları ile (tek bir hüküm bakımından da olsa) Hamburg Kuralları’ndan aktarılan hükümlerin yanı sıra Alman Hukuku temelli kurallar mevcuttur. Bu nedenle, 6012 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na (“TTK”)¹² ile 2018 Taslağı arasında - Rotterdan Kuralları’ndan aktarılan hükümler bir kenara bırakılırsa - örtüşmeler tespit etmek mümkündür. Ancak aynı kuralın birbirinden farklı ifadelerle öngörüldüğü durumlar bakımından, aşağıdaki çeviride öncelik Kanun’daki Lehçe ifadelerin TTK veya mehaz milletlerarası sözleşme hükümleri dikkate alınmaksızın aktarılmasına verilmiştir. Gerekli görülen noktalarda, kullanılan ifadelerle ilgili olarak dipnotlarda açıklama yapılmaya çalışılmış ve istisnai olarak da olsa TTK’da kullanılan ifadeler tercih edilmiştir. Ayrıca çeviride; 2018 Taslağı’nda yer alan kuralların, 1961 tarihli DTK’nın kabul edilen metninden itibaren bu Kanun’u değiştiren 10/4/1986 tarihli (“1986 tarihli Kanun”)¹³ ve 9/11/1995 tarihli (“1995 tarihli Kanun”)¹⁴ iki Kanun ile birlikte 2001 tarihli DTK kapsamında geçirdiği aşamalar aktarılmaya çalışılmıştır. Mülga 1961 tarihli DTK hükümleri dipnotlarda yer verilirken, 2001 tarihli DTK hükümlerine - bunların halen yürürlükte bulundukları göz önünde tutularak - ana metin üzerinde italik harflerle yer verilmesi tercih edilmiştir.¹⁵ İlk kez 2018 Taslağı’nda yer bulan hükümler “(*)”, 2001 tarihli DTK’dan farklılaşanlar ise “(†)” şeklinde işaretlenmiştir. İşaretin konulduğu yer; yeni öngörülen ya da 2001 tarihli DTK’dan farklılık arz eden hükmün, ilgili maddenin tamamı veya bir madde fıkrası olmasına göre değişmektedir.¹⁶