Büyük Yenilik Büyük Değişiklik Gerektirir mi? Avrupa Birliği Rekabet Hukukunun Büyük Veri ile İmtihanı

Does Big Innovation Lead to Big Change? European Union Competition Law Put to the Test Through Big Data

Zeynep AYATA

Dijitalleşme süreci ticareti ve piyasa rekabetini kalıcı olarak dönüştürmektedir. Bu bağlamda ürün ve hizmetlerin alım satımında kullanılan klasik yöntemler yıkılmakta, yerini yeni modellere ve hatta yeni ürün ve hizmetlere bırakmaktadır. Yenilikçiliğin bu etkileri piyasalara uygulanan tüm hukuk kurallarının da sorgulanmasına yol açmaktadır. Rekabet hukuku uygulamasında da bu kapsamda yeni tartışmalar doğmuştur. Dijitalleşmenin en önemli sonuçlarından bir tanesi Büyük Veridir. Dijitalleşen piyasalarda bireyler her an, hızla ve sürekli olarak veri üretmektedir. Bu verilerin büyük kütleler halinde toplanması sonucunda Büyük Veri doğmaktadır. Büyük Veri artık başlı başına bir rekabet nesnesi haline gelmiştir. Zira Büyük Verinin işlenmesi sonucunda elde edilen algoritmalar teşebbüslerin piyasa stratejisinde önemli rol oynamaya başlamıştır. Avrupa Birliği iç pazarına yönelik düzenlemelerde de dijitalleşmenin etkisiyle değişiklikler yapılmakta, yeni kurallar oluşturulmaktadır. Bu makalede Büyük Verinin Avrupa Birliği rekabet hukukunda yaratabileceği olası etkiler tartışılmaktadır. Makalenin amacı Avrupa Birliği rekabet hukuku uygulamasında Büyük Veri ve kullanımının yol açabileceği değişiklikleri irdelemektir. Makalede veriye dayalı piyasalarda rekabet hukuku uygulamasında kullanılan mevcut ölçüt ve testlerin yetersiz kalabileceği savunulmakta ve buna bağlı olarak politika değişiklikleri önerilmektedir.

Rekabet Hukuku, Avrupa Birliği Hukuku, Büyük Veri, Dijitalleşme, Yenilikçilik.

Digitalisation is permanently transforming trade and competition in markets. Consequently, common methods of exchange of goods and services are disrupted, paving the way to new models of sales and new products and services. All legal norms applied in free markets are being challenged as a result of this innovative process. In this context, competition law enforcement has also been subject to new debates. One of the most important outcomes of digitalisation is Big Data. As part of digitalisation, individuals are rapidly and constantly generating data. When these data are collected in masses, they give birth to what is known as Big Data. Today, Big Data has become an object of competition in itself as algorithms obtained through utilisation of Big Data give undertakings a significant competitive advantage in the market. Rules governing the Internal Market of the European Union are also being amended or reformed in order to respond to the requirements of the digital era. This article discusses the potential effects of Big Data on European Union competition law enforcement. The aim of the article is to examine and identify the challenges that may be posed by Big Data and its use in European Union competition law. It is argued that in data markets where Big Data is utilised the current measures and tests employed in European Union competition law enforcement may be insufficient or inapt. Subsequently, new policies that may be more effective in such markets are suggested.

ompetition Law, European Union Law, Big Data, Digitalization, Innovation.

GİRİŞ

2018 yılının en fazla tartışılan olaylarından bir tanesi de Facebook şirketinin topladığı verileri kullanarak Cambridge Analytica adlı şirketin Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Birleşik Krallık gibi ülkelerde seçim sonuçlarını etkilediği iddiası idi. Bu tartışma Büyük Veri ve kişisel bilgilerin gizliliği eksenine oturtuldu. ABD’de açılan soruşturmanın odak noktası da kişisel verilerin korunması olmuştur. Oysa Büyük Veri ve kullanımı yalnızca kişisel verilerin gizliliği ve güvenlik sorunlarını değil, hukukun her alanını ilgilendiren bir konudur. Bugünün ve geleceğin belki de en önemli tartışmalarından bir tanesi Büyük Verinin yasal olarak nasıl ve ne kadar düzenlenmesi gerektiğidir. Avrupa Birliği’nde (AB) Facebook şirketinin topladığı verilerin kullanımı 2014 yılından beri rekabet hukuku açısından değerlendirilmeye başlanmış ve cezai yaptırımlara da konu olmuştur. AB Komisyonu Facebook’un Whatsapp’ı devralma başvurusunu incelerken Büyük Verinin rekabet hukuku bağlamında sonuçlarını tartışmaya başlamıştır¹. Ancak bu tartışmaların Büyük Verinin piyasa rekabeti üzerindeki etkilerini kısmi düzeyde ele alan, çok yeni tartışmalar olduğunu söylemek mümkündür. Büyük Veri en fazla ve en uzun zamandır gizlilik bağlamında tartışılıyor. Kişisel hayatın gizliliğine ilişkin etkiler belki de öncül ve doğrudan hissedebildiğimiz etkilerdir. Ancak Büyük Veri bugün hayatın her alanında kullanılmaktadır. Günümüz itibariyle, piyasada dinamik rekabetin en önemli unsurlarından biri de Büyük Veridir. Bu nedenle her alanda olduğu gibi Rekabet Hukuku alanında da Büyük Verinin sonuçlarının tartışılması ve hatta belki de önlemler alınması gerekmektedir.

Rekabet Hukuku bağlamında Büyük Veri bakımından tartışılan aslında yenilikçiliğin ve dijitalleşmenin piyasa rekabetine etkileridir. Yenilikçi piyasalarda daima bir bilinmezlik var. Büyük Veri bakımından bu bilinmezlik daha da çarpıcı hale geliyor zira gelecekte Büyük Verinin piyasaları ve daha da önemlisi insan hayatını nasıl etkileyeceği tam olarak bilinmemekte ve hatta algılanamamaktadır. Özellikle tüketiciler Büyük Verinin anlamını ve sonuçlarını kavramakta haklı zorluklar çekmektedir. Ancak dijitalleşme geri dönüşü olmayan bir süreçtir ve alışılmış piyasa dengelerinin ve hatta aktörlerinin tamamen değişmesine neden olmaktadır. Dijitalleşmenin en elzem sonuçlarından bir tanesi de Büyük Veri oluşumudur. Bu nedenle rekabet hukuku çerçevesinde Büyük Verinin nasıl değerlendirileceği son derece önemli bir konudur.

Bu makale Büyük Verinin AB Rekabet Hukuku açısından sonuçlarını incelemektedir. Temel amaç, Büyük Veri kullanımının Rekabet Hukuku mevzuatı ve uygulamasında ne tür değişiklikler gerektirdiğini tartışmaktır. Yenilikçi piyasa ve oluşumların her zaman mevcut norm ve uygulamaları zorlayan ve bazen de yetersiz, hatta geçersiz kılan etkileri olur. Burada tartışılmak istenen Büyük Verinin AB Rekabet Hukukunda bu denli köklü değişiklikler gerektirecek bir etki doğurup doğurmadığıdır. Bu bağlamda, Büyük Verinin piyasa rekabetine etkilerini ölçmek için AB Komisyonunun yeni ölçütler ve analiz yöntemlerine ihtiyacı olup olmadığı, yürürlükte olan mevzuat çerçevesinde Büyük Verinin doğuracağı rekabeti bozan etkilere yaptırım uygulanıp uygulanamayacağı gibi sorulara yanıt aranacaktır. Bu inceleme doğrultusunda, kuramsal tartışmalar kadar Komisyon ve Mahkemelerin Büyük Veri kullanan teşebbüsleri ilgilendiren kararları da ele alınacaktır.