6769 s. SMK’nın 5/1 (e) Uyarınca Teknik Bir Sonucu Elde Etmek İçin Zorunlu Olan veya Mala Asli Değerini Veren Şeklî ya da Başka Bir Özelliğini Münhasıran İçeren İşaretlerin İncelenmesi ve Karşılaşılan Sorunlar
Evaluation of the Signs Which Consist Exclusively of the Shape or Other Characteristics Which is Mandatory to Obtain a Technical Result or Gives Substantial Value to the Goods According to Article 5/1 (e) of Industrial Property Act. No. 6769 and Difficulties Encountered in Implementation
Erman VATANSEVER
Günümüz ticari koşullarında, “marka” korumasına artan rağbet yanında diğer sınai hakları olan patent ve tasarım korumaları da artık işletmelerin önemli varlık kalemlerinden biri haline gelmiştir. Patent ve tasarım koruması için sınırlı koruma süresi öngörüldüğünden, sınırlı koruma süresine sahip patent ve tasarım korumasına konu şekiller zaman zaman koruma süresini uzatmak adına marka başvurusuna konu olabilmektedir. Bu çalışmamızda, temel varlık sebebi bu olan ve 6769 s. SMK ile revize edilen 5/1 (e) bendinde düzenlenen “teknik bir sonucu elde etmek için zorunlu olan şeklî ya da başka bir özelliğini münhasıran içeren işaretler” ve “mala asli değerini veren şeklî ya da başka bir özelliğini münhasıran içeren işaretler” kavramlarından ne anlaşılması gerektiğine ilişkin değerlendirme TÜRKPATENT, Mahkeme, EUIPO ve AB Adalet Divanı kararları ışığında yapılmıştır.
Marka, Mutlak Ret Gerekçeleri, Teknik Bir Sonuç, İşlevsellik, Mala Asli Değeri Verme, Şekil, Bir Başka Özellik.
Nowadays, while there is an increasing demand in trademark protection, other industrial property rights such as patents or industrial designs have also turned out to be one of the most significant items of firms’ assets in trade. Since limited protection period is foreseen for patent and design protection; shapes, those are subject of patent and design protection, can occasionally be subject of trademark application in order to extend protection period. In this article, we try to explain what should be understood from the terms “the shape or another characteristic of goods those are necessary to obtain a technical result” and “the shape or another characteristic of the goods those give substantial value to the goods” of which basic existence ground is this and which is regulated under the paragraph 5/1 (e) revised with the Industrial Property Act no 6769 and how to evaluate those kind of shapes or another characteristics in the light of decisions of TURKPATENT, Courts, EUIPO and European Court of Justice.
Trademark, Absolute Grounds for Refusal, A Technical Result, Functionality, Giving Substantial Value of a Good, Shape, Another Characteristic.
I. Giriş
Bilindiği üzere 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanununun m.5/1(e) bendi, “Malın doğası gereği ortaya çıkan şeklini ya da başka bir özelliğini veya teknik bir sonucu elde etmek için zorunlu olan veya mala asli değerini veren şeklî ya da başka bir özelliğini münhasıran içeren işaretlerin” marka olarak tescil edilemeyeceği hükmünü amirdir. Aynı bent, 6769 sayılı SMK çıkmadan önce yürürlükte bulunan 556 sayılı KHK’da ise, “Malın özgün doğal yapısından ortaya çıkan şeklini veya bir teknik sonucu elde etmek için zorunlu olan, kendine malın şeklini veya mala asli değerini veren şekli içeren işaretler marka olarak tescil edilemez”1 şeklinde düzenlenmişti.
Eski düzenleme lafız itibarıyla, sadece şekilleri kapsayacak biçimde düzenlenmişken, yeni düzenlemede şekiller yanında teknik bir sonucu elde etmek için zorunlu olan veya mala asli değerini veren bir başka özelliği içeren işaretlerin de bu bent kapsamında değerlendirilerek reddedileceği düzenlenmiştir. Teknolojik gelişmelere paralel olarak, markaların gösterilme biçimlerinde ve/veya ortamlarında çeşitlenme meydana geldiğinden geleneksel olmayan marka başvurularında artış hususu da göz önüne alındığında mutlak ret olarak düzenlenen m.5/1(e) bendinin, sadece şekiller ile sınırlı kalmaması gerektiği aşikârdır. “Bir başka özelliği” içeren işaretlerin reddi düzenlemesi, gerek Türkiye’de gerek Avrupa’da yeni bir uygulama olduğundan bu yeni duruma ilişkin olarak emsal karar bilinmemekle birlikte; örneğin, fare ya da sivrisinek kovucu etkisi olan bir sesin ses markası başvurusu 5. Sınıfa dâhil “fare kovucular/sivrisinek kovucular“ emtiaları için teknik bir sonucu elde etmek için zorunlu olan bir başka özellik olduğu gerekçesiyle, yine motosiklet sesinden oluşan bir ses markasının 12. Sınıfa dâhil “motosikletler” emtiası için malın doğası gereği ortaya çıkardığı sesi içerdiği gerekçesiyle, bu bent kapsamında redde konu edileceği söylenebilir. Düzenleme eski haliyle sınırlı kalsaydı, m.5/1(e) bendi lafız itibarıyla, sadece şekilleri kapsadığından şekillerle ilgili sınırlı uygulama alanı bulacak ve bu bent kapsamında değerlendirilemeyecekti.
6769 sayılı SMK m.5/1(e) bendinin “Raison D’etre” denilen var olma amacının sınai mülkiyet sisteminde sınırlı koruma süresi öngörülen patent ve tasarım haklarının, sınırlı süreli korumaya tabi olmayan marka koruması şeklinde tescil edilerek koruma süresinin haksız olarak uzatılmasının önüne geçmek olduğu belirtilmelidir.2 Bu bendin mutlak ret gerekçesi olarak düzenlenmesindeki temel gerekçe kamu yararıdır. Bu sayede, ürünlerin sunmuş oldukları teknik çözümler veya işlevsel özellikleri üzerinde marka sahibine tekelci haklar tanınmaması gerekliliği hususu göz önüne alınmalıdır.3 Zira ürün şekli üzerinde tanınacak tekelci marka hakkı, ürünü üreten rakip şirketlerin ürünlerinde de aramaları muhtemel olan teknik çözümlere veya işlevsel özelliklere ilişkin olarak, tek bir kişiye marka tescili yoluyla tekel hakkı verilmesini önlemektir. Ayrıca, böyle bir durum söz konusu olduğunda, yalnızca aynı şeklin korunması yanında benzer şekillerin de marka koruması kapsamında kullanımın engellenebileceği hususu da göz ardı edilmemelidir. Diğer bir deyişle, örneğin teknik bir sonucu elde etmek için gerekli olan şeklin bir kişi tekeline verildiği durumda, bu marka sahibi kendi markasına istinaden diğer teknik bir sonucu elde etmek için gerekli benzer şekillerin de tesciline engel olabilecektir.
