Türk Hukuku Açısından Para Borçlarında Temerrüt Faizi Yanında Ceza Koşulu Talep Edilebileceğine İlişkin Yargıtay Kararlarının Eleştirisi
Critique of Supreme Court Rulings That Enable Demanding Contractual Penalties Along with Default Interest in Pecuniary Debts in Terms of Turkish Law
E. Saba ÖZMEN,Türkan AKTAŞ
Uygulamada taraflar sözleşmeye konulan açık hükümler ile para borçlarında temerrüt faizi yanında ayrıca ceza koşulu (cezai şart) kararlaştırmaktadırlar. Sözleşmede kararlaştırılan temerrüt faizi ya da kararlaştırılmamış olsa da kanunen ödenmesi gereken temerrüt faizi yanında ceza koşulunun da talep edilip edilemeyeceğine ilişkin çelişkili Yargıtay kararları söz konusudur. Çalışmamızda, para borcunun ifasında temerrüde düşülmesi halinde ödenecek olan temerrüt faizi ve ceza koşulu kurumlarının birlikte söz konusu olmasına dayalı sonuçları değerlendireceğiz. Konuya ilişkin güncel Yargıtay kararları ile düşülen yanılgıyı somut örneklerle ortaya koyarak; bu tür içtihatlardan dönülmesini önereceğiz. Para borcunun ifasında temerrüde düşülmesi halinde sözleşme ile kararlaştırılan temerrüt faizi oranının TBK m.120/II uyarınca kanunen belirlenmiş miktarının %100 fazlasını yani diğer bir deyişle iki katını aşamayacağı yolunda emredici hükmün gözetilmesi gerektiğini savunacağız. Böylece sözleşmede para borcunun ifasında temerrüde dayalı ayrıca ceza koşulu kararlaştırılması durumunda anılan miktarın TBK m.27/II uyarınca kısmi kesin hükümsüzlüğe konu edilmesi gerekeceği savunulacaktır.
Temerrüt Faizi, Ceza Koşulu, Para Borcu, 3095 Sayılı Kanun, Kısmi Hükümsüzlük.
In practice, penal clauses are agreed by the parties along with explicit provisions and default interest in monetary obligations. There are contradictory Supreme Court rulings regarding the question whether penalties can be demanded in addition to the agreed default interest or statutory default interest (even if it is not agreed in the contract). In our article, we will assess the results based on the mutual presence of default interest and penalties that must be paid in case of default during the performance of monetary obligations. We will suggest that the Supreme Court amends its opinion by substantiating the current error arising from this opinion through concrete examples. We will defend that the mandatory provision - providing that the contractual default interest rate in case of default in monetary obligations cannot exceed 100% of the statutory amount set forth by Article 120/II of the Turkish Obligations Code - should be taken into consideration. Therefore, in case an additional contractual penalty is agreed in a contract for defaults in monetary obligations, the exceeding amount shall be subject to partial invalidity in terms of Article 27/II of the Turkish Obligation Code.
Default Interest, Penal Clause, Monetary Obligations, Law No 3095, Partial Invalidity.
I. GENEL OLARAK KONUNUN SUNUMU
Türk Borçlar Kanunu’nun 120. maddesi ve devamında kanuni bir borç kaynağı olarak para borcunda temerrüt faizi ödenmesi yükümlülüğü getirilmiştir. Sözleşmede doğrudan doğruya kanunda öngörülen temerrüt faizi oranından yüksek bir oranda faiz kararlaştırılması mümkündür1 . Ancak 2012 yılında Türk Borçlar Kanunu’nda yapılan değişiklikle, temerrüt faizinin sözleşme ile taraflarca belirlenmesi halinde üst limitin ne olması gerektiğine ilişkin olarak emredici nitelikte TBK m.120/II hükmü getirilmiştir. Buna göre, temerrüt faizi oranının sözleşme ile belirlenmesi halinde, taraflar ancak bu oranın %100 fazlasını belirleyebileceklerdir. Bu haliyle temerrüt faizi bakımından bir üst sınır getirilmiş olup; konu emredici olarak düzenlenmiştir.
Para borçları bakımından sözleşmede kararlaştırılmasa dahi istenebilecek temerrüt faizi söz konusu iken, uygulamada sıklıkla taraflarca açık sözleşme hükmüyle para borçlarında temerrüt faizinin yanında ayrıca ceza koşulu (cezai şart) da kararlaştırıldığı görülmektedir. Bilindiği üzere, borçluyu ifaya zorlayıcı etkiye sahip olan ceza koşulu ile borçlunun bir an önce ifasını yapması konusunda ekonomik bir baskı yapılmış olmaktadır.
Temerrüt faizinin yanında ceza koşulunun da öngörülmüş olduğu bu tür sözleşmelerin yargıya taşınması sonrasında, her iki kurumun da temelinde kusur aranmıyor olması ve her iki tazminatın da götürü nitelikte, yani zarara bağlı olmaksızın talep edilebilir olması nedenleriyle Yargıtay, ilk başlarda temerrüt faizinin yanında ceza koşulunun talep edilemeyeceğini ve bu yöndeki ceza koşulunun talebinin geçersiz olacağı yaptırımını benimsemiştir. Konuya ilişkin uyuşmazlıkların artması sonrasında Yargıtay’ın ikisinin birden istenemeyeceği, ancak ikisinden birinin seçilebileceği yönünde bazı kararları gündeme gelmiştir. Nihayetinde daha güncel kararlarında Yargıtay temerrüt faizi yanında ceza koşulunun da talep edileceğine ilişkin kararlar vermiştir.
