Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

Anonim Şirketlerde Yönetim Kurulunun 
İşletme Konusu Dışında Kalan İşlemler 
Nedeniyle Sorumluluğu

The Liability of Board of Directors in Joint-Stock Companies
 Because of Acts Beside the Objects of Company

Selen SERDER

Bir sermaye şirketi olan anonim şirketin yönetim ve temsil organı yönetim kuruludur. Türk Ticaret Kanunu uyarınca yönetim kurulunun yönetim ve temsil yetkisinin kapsamı, “işletme konusu” ile sınırlandırılmıştır. Dolayısıyla yönetim kurulu işletme konusu dışında işlem yaparsa, temsil yetkisinin kapsamını aşacağından sorumluluğu söz konusu olur.

Esasen işletme konusu, Eski Türk Ticaret Kanunu döneminde geçerli olan ultra vires ilkesi uyarınca ticaret şirketlerinin hak ehliyetini sınırlandıran bir ölçüttü. Türk Ticaret Kanunu döneminde ise ultra vires ilkesi terk edilmiş ve işletme konusu, ticaret şirketlerinin hak ehliyetini sınırlandıran bir ölçüt olmaktan çıkarılmıştır. Ancak anonim şirkette yönetim kurulunun temsil yetkisinin kapsamının belirlenmesi bakımından, şirketin amacı ve işletme konusu kavramları varlığını korumaktadır.

Anonim şirket yönetim kurulunun temsil yetkisinin kapsamını aşarak işletme konusu dışında işlem yapması halinde, yapılan bu işlem kural olarak geçerli olmasına rağmen yönetim kurulunun sorumluluğu gündeme gelir. Yönetim kurulunun sorumluluğunun yasal dayanağı, anonim şirketin, TTK m.371/1 uyarınca temsil yetkisinin kapsamını aşarak işlem yapan yönetim kuruluna karşı rücu hakkının bulunmasıdır. Kanunda rücu hakkının nasıl kullanacağı düzenlenmediğinden, anonim şirket işletme konusu dışında işlem yapan yönetim kuruluna karşı rücu hakkını kullanmak için TTK m.553 ve devamında düzenlenen sorumluluk davası açma yoluna gidecektir.

Yönetim Kurulu, Temsil Yetkisi, İşletme Konusu, Rücu Hakkı, Sorumluluk Davası.

As a capital company, the joint-stock companies’ administrative and representative body is the board of directors. In pursuance of Turkish Commercial Code, the authority of administration and representation of the board of directors is restricted with the objects of company. Thus, the board of directors acts beside the objects of company, it will be liable because it exceeds the authority of representation.

Because the principle of ultra vires was effective according to ancient Turkish Commercial Code, the objects of company restricted the capacity of the commercial companies. Turkish Commercial Code remove the principle of ultra vires; thus, the capacity of the commercial companies are not restricted with the objects of the company. However, in joint-stock companies the objects of company is important for the establishment of the authority of representation of the board of directors.

If the board of directors of the joint-stock company exceeds its authority of representation by doing acts beside the objects of company; this act will be binding for the company but the liability of board of directors will come to order. The legitimate reason of the liability of the board of directors is the article 371/1 of Turkish Commercial Code that gives the right of recourse to the joint-stock company against the board of directors which exceeds its authority of representation by doing acts beside the objects of company. Because the Turkish Commercial Code does not regulate the exercise of the right of recourse, the joint-stock company can process a liability suit according to article 553 et seq. to use the right of recourse against the board of directors that acts beside the objects of company.

The Board of Directors, Authority of Representation, The Objects of Company, The Right of Recourse, Liability Suit.

Giriş

Anonim şirket, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun (TTK)1 329. maddesinin ilk fıkrasında yer alan tanıma göre sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı yalnız malvarlığıyla sorumlu bulunan şirkettir. Ayrıca TTK m.124/2’ye göre anonim şirket bir sermaye şirketidir. Bir sermaye şirketi özelliği olarak yönetim ve temsili, organları vasıtasıyla gerçekleştirilmektedir.

TTK’nın 329. maddesi ile 562. maddeleri arasında anonim şirketlere ilişkin düzenlemelere yer verilmiştir. Ancak bu düzenlemeler arasında anonim şirketlerin hak ehliyetiyle ilgili doğrudan bir hüküm bulunmamaktadır. Bu nedenle anonim şirketlerin hak ehliyeti bakımından ticaret şirketlerinin ehliyetini düzenleyen 125. maddenin uygulanacağı şüphesizdir. 125. madde hükmüne göre ticaret şirketlerinin ve buna bağlı olarak anonim şirketlerin hak ehliyeti bakımından Türk Medeni Kanunu’nun (TMK)2 48. maddesi uygulanacaktır. TTK m.125’in TMK m.48’e atıf yapması, tüm ticaret şirketlerinde olduğu gibi anonim şirketlerde de hak ehliyetinin işletme konusu çevresiyle sınırlandırılması esasına dayanan ultra vires ilkesinden vazgeçildiğini göstermektedir. Ultra vires ilkesinden vazgeçilmiş olmasına rağmen “işletme konusu” kavramı anonim şirketler için önemini korumaya devam etmektedir. Özellikle anonim şirketin yönetim ve temsil organı olan yönetim kurulu için bu yetkilerin kapsam ve sınırlarının belirlenmesinde bir ölçüt olarak “işletme konusu” kavramı karşımıza çıkmaktadır. Bu çerçevede çalışmamızda, anonim şirketin temsil organı olarak yönetim kurulunun temsil yetkisinin kapsamını ortaya koyan 371. madde ve özellikle bu yetkisinin kapsamını belirleyen temel ölçüt olarak şirketin işletme konusu ele alınacaktır.

TTK’nın 371. maddesinin 2. fıkrasında yönetim kurulunun işletme konusu dışında yaptığı işlemlerin hukuki akıbeti düzenlenmiştir. Çalışmamızda bu hukuki işlemlerin geçerliliği ve anonim şirket için bağlayıcı olup olmadığı ele alındıktan sonra işletme konusu dışında işlem yapan yönetim kurulunun bu işlemler nedeniyle anonim şirkete karşı sorumluluğu incelenecektir. Esasen yönetim kurulu anonim şirket esas sözleşmesinde yazılı olan işletme konusu dışına çıkarak bir işlem yaptığında, TTK m.369/1’de düzenlenen özen yükümlülüğüne aykırı hareket etmektedir. Özen yükümlülüğünü ihlal ederek anonim şirkete zarar veren yönetim kurulu, bu durumdan TTK m.553 kapsamında sorumlu tutulacaktır. Bunun yanı sıra 371. maddenin 1. fıkrasının son cümlesinde kanuna ve esas sözleşmeye aykırı işlemler dolayısıyla anonim şirketin temsilcilere rücu hakkının saklı olduğu hükme bağlanmıştır. Anonim şirketin, esas sözleşmede yer alan işletme konusuna aykırı işlem yapan ve bu şekilde özen yükümlülüğüne aykırı davranarak şirkete zarar veren temsil organına yani yönetim kuruluna rücu etme hakkı vardır. Anonim şirketin rücu hakkını kullanması bakımından yönetim kurulunun genel olarak sorumluluğunu düzenleyen 553. maddenin kıyasen uygulanması yerinde olur. Dolayısıyla çalışmamızda yönetim kurulunun konu dışı işlem nedeniyle sorumluluğu başlığı altında anonim şirketin rücu hakkı ve bu hakkın kullanılması bakımından 553. maddenin uygulanması üzerinde de durulacaktır.