İdare Hukuku Bakış Açısından Yaşlılar ve Yaşlı Hakları Üzerine Bir İnceleme

An Analysis of the Elderly and the Elderly Rights From an Administrative Law Point of View

Aytaç ÖZELÇİ

Yaşına ve yeteneğine bakılmaksızın tüm insanlar hayatlarını adalet,

haysiyet ve saygıyla yaşama hakkına sahiptirler.^(***)​

Günümüzde sosyal ve ekonomik yapının değişimi, sağlık hizmetlerindeki ileri teknolojik uygulamalar ile doğurganlık oranının düşmesiyle birlikte, küresel nüfusun yaşlandığı görülmektedir. Bu durum, toplumun özel olarak korunması gereken yaşlı nüfusuna yönelik sosyal kamu hizmetlerinden yararlananların sayısını arttırmaktadır. Bu durum, devletlerin ekonomik yükünün de arttırmasına neden olmaktadır. Anayasal düzenimizde Devlet, yaşlılara dönük sosyal kamu hizmetlerini sunmak, gereken önlemleri almak ve teşkilatı kurmakla sorumludur. Bu tür hizmetler, kamu hizmeti anlayışına uygun biçimde idare (bakanlık ve yerel yönetimler) veya belli koşullar altında verilen izinle özel kesimce yürütülmektedir. Demografik yapıdaki değişim nedeniyle, özel kesimin bu tür hizmetlerin üstlenmesinde devletin özendirici ve destekleyici politikalar geliştirmesi önem taşımaktadır. İdare, sosyal kamu hizmetlerinin yürütülüşü aşamasında kişilere verdiği zararlardan ve ayrıca özel hukuk kişileri üzerindeki gözetim ve denetim yükümlülüğü nedeniyle de sorumludur.

Sosyal Devlet, Sosyal Kamu Hizmeti, İdarenin Sorumluluğu, Yaşlılık, Yaşlı Hakları.

It can be seen that nowadays, the global population is getting old as a result of changing economic structure, advanced technological applications in healthcare, and decreasing fertility rates. This increases the number of the beneficiaries of the social public services targeted for the elderly population of society, who needs to be specially protected. This increases the economic burden on states. In our constitutional order, the State is responsible to provide social public services for the elderly, take necessary precautions, and establish the organisation. Such services are provided by the administration (the ministry and local authorities) or the private providers with the licence given under particular conditions, in accordance with the principles of public service. It is important that the State creates encouraging and promotive policies for private providers to undertake these services because of the change in demographics. The administration is liable of the damages to persons and from its obligation of supervision upon civil law persons during the stage when the social public services are being conducted.

Social State, Social Public Service, Liability of the Administration, Elderliness, Rights of the Elderly.

Giriş

Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu tarafından hazırlanan ve “21. Yüzyılda Yaşlanmak: Kutlama ve Meydan Okuma” başlıklı bir rapora göre; 60 yaş ve üzerindeki kişi sayısının 1950 yılında 205 milyon kişi iken, bu sayının 2012 yılında 810 milyona yükseldiği ve yine tahmini 10 yıl içinde 1 milyara, 2050’ye kadar da 2 milyara ulaşması öngörülmektir¹. Bununla birlikte Birleşmiş Milletler (BM), küresel olarak 60 yaş ve üstü nüfusun tüm genç yaş gruplarından daha hızlı arttığını ve yine 2017 yılı itibariyle küresel nüfus yoğunluğunun %13’ünü oluşturan bu yaş grubunun 962 milyona ulaştığını belirtmektedir². Avrupa Parlamentosu 2015 Mart ayı raporuna bakıldığında da 60 yaş ve üzeri kişi sayısının genel Avrupa Birliği nüfusundaki oranında artış olduğu görülmektedir³.

Ülkemiz özelinde ise 65 yaş üstü kişilerin genel nüfusa oranı 1935 yılında %3,9, 1990 yılında %4,3 iken 2011 yılında %7,34’e yükselmiş, 2050 yılında ise %17,5’i bulması beklenmektedir⁴. Yine Türkiye İstatistik Kurumu’nun 2017 yılı nüfus projeksiyonlarına göre, yaşlı nüfus oranının 2023 yılında %10,2, 2030 yılında %12,9, 2040 yılında %16,3, 2060 yılında %22,6 ve 2080 yılında %25,6 olacağı öngörülmüştür⁵.