İdare Hukukunda “İyi İdare” İlkelerinin Kapsamı ve Kamu Denetçiliği Kurumu (Ombudsmanlık)’nun Kararlarına Etkisi

The Scope of the Principles of Good Governance in Administrative Law and Its Effects on the Decisions of the Ombudsman Institution

Bayram KESKİN,Yaprak YEŞİL

Günümüzde idare hukukunun temel amacı bireylerin yaşam kalitelerini artırmak ve devlete olan güvenlerini sağlamaktır. Söz konusu güvenin sağlanması için “iyi idare” ilkelerinin uygulanması önem taşımaktadır. İyi idare ilkeleri, kamu idarelerinin kararlarının yerindelik denetimi bakımından değerlendirilmesinde dikkate alınmaktadırlar. İyi idare ilkelerinin uygulanması, idarenin eylem, işlem, tutum ve davranışlarının hakkaniyete ve hukuka uygunluğunu denetleyerek tavsiye kararları ve yönlendirici rehber ilkeler oluşturmak üzere Ombudsmanlık kurumları Dünyanın hemen her yerinde kurulmuş ve işlemeye devam etmektedirler. Ülkemizde de 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu ile Kamu Denetçiliği Kurumu oluşturulmuştur. Kurum, Avrupa Doğru İdari Davranış Yasasından mülhem “iyi idare” ilkeleri kapsamında önüne gelen başvurularla ilgili olarak kamu idarelerine tavsiye kararları vermektedir.

İyi idare, Kamu Denetçiliği Kurumu, Avrupa Doğru İdari Davranış Yasası, Ombudsmanlık, Yerindelik Denetimi.

Today, the main aim of the administrative law is to increase the quality of life of the individuals and to ensure their trust in the state. The application of good governance principles is crucial in order to ensure the public confidence. Good governance principles are taken into account when assessing the appropriateness of the decisions of public institutions. Ombudsman institutions have been established and are operating almost everywhere in the world in order to make recommendations and guidance guidelines to institutions by monitoring the actions, activities, attitudes and acts of them regarding implementation of good governance principles and the appropriateness of the law. In our country, Public Auditing Institution was established with the Law Numbered 6328 named The Code of Public Auditing (Ombudsman) Institution. The Authority makes recommendations to the public administrations with regard to applications filed under the European Code of Good Administrative Behaviour in the context of good governance principles.

Good Governance, Public Auditing Institution, European Code of Good Administrative Behaviour, Ombudsman, Propriety Auditing.

GİRİŞ

İnsanların, toplu bir şekilde yaşamaya başlamasından itibaren üzerinde düşündükleri en önemli konulardan birisi, birlikte yaşam kurallarını düzenleyen yönetim sistemlerini ve bu sistemlere hâkim olacak prensipleri belirlemek olmuştur² . İnsan ilişkilerinin çeşitlenmesi, bireyler ve kurumlar arasındaki etkileşimin artması, teknolojik gelişmelerin toplum hayatında daha fazla yer almasına koşut olarak yönetim sistemleri de kendini bu gelişmelere uydurmak zorunda kalmış ve muhatabı olan vatandaşlara daha iyi hizmet üretmek, güvenlerini kazanabilmek için kendini bağlayıcı ilkeler geliştirmişlerdir³ . Zira modern toplum yaşamında sosyal politikaların uygulanabilmesi ve istikrarın sağlanabilmesi için vatandaşın desteği ve güveni oldukça önemlidir. Bu gelişmelerin sonucu olarak devletler, vatandaşın devlete olan güvenini artırma, bireyin kamu otoritesi karşısında korunması, temel hak ve hürriyetlerinin objektif olarak belirlenerek anayasal olarak korunması amacıyla düzenlemeler yapmakta, klasik buyurgan bürokratik yapılanmadan esnek, vatandaş odaklı, erişilebilir, “iyi idare” ilkelerini benimseyen bir anlayışa geçmektedirler.

Bu kapsamda, doğal olarak, kendini hukukla sınırlayan devlet yapısında, kamu idarelerinin hukuka uygun olmayan, hukuka uygun olmakla birlikte kamu vicdanına ve hayatın olağan akışına uyumlu olmayan eylem, işlem ve kararlarının denetlenmesi, vatandaşın güveninin sağlanmasında zorunlu unsurdur⁴ . Bu gerçekten hareketle hukuk devleti ilkesini benimsemiş devletler, adlî ve idarî yargı teşkilatları kurarak bireylerin kendi aralarında veya kamu idareleri ile oluşan uyuşmazlıkları çözmeye çalışmışlardır. Ancak, karmaşıklaşan kamu idare yapısı, çeşitlenen uyuşmazlık türleri, yargının görev alanı dışında kalmasına rağmen bireylerin yaşamını olumsuz etkileyen kamusal davranışlar, yargı dışında da bazı denetleme, tavsiye organlarının oluşturulması ihtiyacını doğurmuştur.⁵ Bu tarz kurumlar ise, yargı organı olmamaları sebebiyle kararlarının bağlayıcı olmaması, tavsiye niteliğinde olması karşısında, kararlarını, mevcut mevzuat hükümleri ile birlikte kamu idarelerinin gelişmesini sağlayıcı “iyi idare” ilkelerine göre almaktadırlar. Bu nedenle “iyi idare” ilkeleri, temelde kamu yönetimi alanında kullanılsa da, Kamu Denetçiliği, Kamu Görevlileri Etik Kurulu gibi denetim kurumları tarafından idarenin eylem ve işlemlerinin hukuka uygunluğu denetlenirken göz önünde bulundurması nedeniyle kısmen hukukî nitelik de kazanmıştır.⁶