Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

Lizbon Antlaşması ile Getirilen
 Yenilikler Bağlamında Avrupa Birliği 
Temel Hak Koruma Sistemi

European Union Fundamental Rights Protection System Within the Context of Innovations Brought by the Lisbon Treaty

Ümmühan KAYGISIZ

Avrupa Birliği (AB) Avrupa coğrafyasında kendini değerler birliği olarak tanımlayan ve temel hak korumasına geçmişten bu yana önem verdiğini vurgulayan önemli bölgeler üstü bir yapılanmadır. AB’de temel hak koruması sistemi oluşturmada Temel Haklar Şartı önemli bir adımdır. Şart ile AB’nin kurucu ilkesi ve meşruiyet kaynağı olarak temel haklar kabul edilir ve AB’nin temel haklara saygı yükümü Topluluk Mahkemesi kararlarıyla pekiştirilir. Lizbon Antlaşması’na kadar AB anayasallaşma hareketleri başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Lizbon Antlaşması, AB’yi var olan haklar temeline oturttuğu gibi, yeni haklar da kabul etmektedir. Bilhassa Şart’ta yer bulan özgürlükleri ve ilkeleri güvenceye alarak Şart’a hukuki bağlayıcılık sağlanmaktadır. Çalışmanın amacı AB temel hak koruma sistemini mevcut sorunlarıyla birlikte ele almak ve Lizbon Antlaşması ile gelinen noktada oluşan temel hak koruma sistemini ve son dönemdeki temel hak koruma politikalarını ortaya koymaktır.

Avrupa Birliği, Temel Haklar, Temel Haklar Şartı, Lizbon Antlaşması.

The European Union (EU) is an important supra-regional structure, which defines itself as a union of values in European geography and emphasizes that it has given importance to basic rights protection since the past. The Charter of Fundamental Rights is an important step in establishing a fundamental rights protection system in the EU. The Charter recognizes fundamental rights as the founding principle of the EU and the source of legitimacy, and the EU’s duty to respect fundamental rights is reinforced by decisions of the Community Court. Until the Treaty of Lisbon, the EU constitutional movements had failed. The Lisbon Treaty adopts new rights, as well as putting the EU on the fundamentals existing rights. In particular, legal guarantees are provided in the Charter level by securing the freedoms and principles contained in the Charter. The aim of the study is to address the EU fundamental rights protection system with its current problems and to introduce the fundamental rights protection system and the recent fundamental rights protection policies those are formed at the point reached by the Lisbon Treaty.

European Union, Fundamental Rights, Charter of Fundamental Rights, Lisbon Treaty

Giriş

Avrupa Birliği’nde etkin ve geniş bir temel hak koruması uzun zamandır oluşturulmaya çalışılan bir alandır. Başlangıçta var olan ekonomik kurgu temelinde serbest dolaşım gibi diğer haklar ve özgürlükler geliştirilmeye çalışılırken, günümüzde koruma sistemi bambaşka boyutlara ve tartışmalara yerini bırakmıştır. Tek Avrupa Senedi’nden itibaren gelinen noktada AB Temel Hak Koruma Sisteminde kayda değer ilerlemeler olmuştur. Temel haklar başlangıçta kurucu antlaşmalarda yer almamakla birlikle sonradan Avrupa Topluluğu Adalet Divanı (ATAD) tarafından içtihadi şekilde geliştirilen bir temel hak koruması ortaya çıkmıştır. ATAD, üye devletlerdeki ortak anayasal ilkeler, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) ve üye devletlerin taraf oldukları uluslararası sözleşmelerden türettiği temel hakları, Topluluk temel hakları olarak kabul etmiştir. Böylelikle Topluluk hukukunun önemli kaynakları oluşmaya başlamıştır. Üye devletlerin, temel hakları vatandaşlar için daha anlaşılır ve hissedilir olmalarını sağlamak üzere ilan ettikleri yazılı bir temel haklar listesi olarak Temel Haklar Şartı bu gelişmenin belki de itici gücünü oluşturmaktadır. En son aşama olarak ise Şart’ın Lizbon Antlaşması ile hukuken bağlayıcılık kazanması ve AB’nin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine katılması Birlik içerisinde temel hakların geldiği noktayı göstermesi açısından dikkate değerdir.

Çalışmada AB temel hak koruma sistemi ile ilgili bilgiler verilerek temel hak koruma sisteminin problemleri üzerinde durulacaktır. Lizbon Antlaşması ise AB temel hak koruma sistemi bağlamında önemli bir dönüm noktası olarak getirilen yeniliklerle birlikte değerlendirilecektir.

I. Avrupa Birliği’nde Temel Hak Koruması

Avrupa Birliği’nde temel hakların korunması, Avrupa Topluluğu Adalet Divanının (ATAD) gelen başvurular üzerine verdiği içtihadi kararlarla gelişmeye başlamıştır. 1969 yılında Stuttgart İdare Mahkemesinin başvurusu sonrası ATAD’ın Stauder kararı1 bu kapsamda önemli bir başlangıçtır. Sağlanan bu koruma üye devletlerin ortak anayasal ilkeleri ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamında devam etmiştir. Hatta Federal Alman Anayasa Mahkemesi, koruma sisteminin fonksiyonel olduğunu belirtmiştir.