Uluslararası Patent Hukuku Konferansından İzlenimler
Impressions From International Munich Patent Law Conference
İlhami GÜNEŞ
Altıncı Uluslararası Patent Hukuku Konferansı (2018) patent hukukunun en tartışmalı konularından birini ele almaktadır: “Eşdeğerler ile patente tecavüz” Eşdeğerler doktrini, pek çok patent sisteminde, mahkemelerin, suçlanan ürün istemlere sözel olarak uymasa da bir tarafın patent ihlali yaptığını kabul etmesine imkan veren hukuki ilkedir. Uzun yıllar boyunca, eşdeğerler doktrinine göre patente tecavüzler uygulama riski veya şans etkeni olarak değerlendirilmemiştir. Bu durum elbette, tüm Avrupa Patent Sözleşmesi mensubu ülkeler için geçerli kabul edilmiştir. Ancak aynı zamanda, ABD’den gelen mesaj, “uygulamada ne olduğunu unutun” şeklindeydi.
Eşdeğerler, Patente Tecavüz, Avrupa Patent Sözleşmesi.
The Sixth Munich International Patent Law Conference 2018 addresses one of the most controversial issues of patent law: Equivalent Patent Infringement. The doctrine of equivalents is a legal rule in many of the world’s patent systems that allows a court to hold a party liable for patent infringement even though the accused embodiment, device or process does not literally fall under the claim. For many years, patent infringements under the doctrine of equivalents were considered to be no practical risk (or chance). This certainly held true for all EPO member states. But also from the U.S., the message was to “forget about it in practice”.
Equivalents, Infringement of Patent, European Patent Convention.
Giriş
Bavyera Adalet Bakanlığı ve Alman Patent ve Marka Ofisi tarafından Münih’te 22 Haziran 2018’de düzenlenmiş olan, “Eşdeğerlerle Patente Tecavüz” konulu 6. Uluslararası Patent Hukuku Konferansı’na, Avrupa Patent Ofisinin daveti ve aracılığı ile katıldım. Avrupa Patent Ofisi ve Münih Teknik Üniversitesi, Alman Patent ve Marka Ofisi uzmanları ile çeşitli ülke mahkemelerinden gelen konuşmacıları dinleme fırsatım oldu. Gerçekten de patent hukukunun en tartışmalı alanlarından ve bu nedenle uygulanması en zor ilkelerinden olan eşdeğerler konusu, enine boyuna, ulusal uygulama örnekleri referans verilmek suretiyle ele alındı. Bu konu, Avrupa Patent Sözleşmesinin imzacıları arasında olan ülkemiz bakımından da önem arz etmektedir. Sonuç itibarıyla ülkemizi de koruma ülkeleri arasında gösteren bir Avrupa patentinin sahibi, koruma beklentisini, istemler ve eşdeğerleri için bekleyecektir. Nitekim ulusal patentler bakımından, SMK m.89/5 gereğince, patent koruması gündeme geldiğinde, tecavüzün varlığının belirlenmesinde istemlere eşdeğer nitelikte unsurlar da dikkate alınacaktır.
Avrupa bazında, Avrupa Patent Sözleşmesinin 69’uncu maddesi, bu hükmün uygulanmasına ilişkin protokolün 1.2 maddesi ve içtihat hukuku birlikte değerlendirilerek sonuca varılması genel kabul görmektedir.
I. Patent Hukukunda Eşdeğerlik
İstemlerin aynen kullanılması koruma kapsamındadır. İstemlerin aynen olmasa da eşdeğerlerinin kullanılması da tecavüz sonucunu doğurur. Eşdeğer kelimesi; muadil, denk, eşit gibi kelimelerle aynı veya çok yakın anlamları barındırmakta olup, değerleri birbirine eşit olan, değerleri ve işlevleri özdeş olan demektir.
Patent koruması istemlere bağlı olarak işlemektedir. İstemlerde belirtilen koruma alanı öncelikle sözel olarak anlaşılır ve uygulamaya dökülür. Ancak bazı durumlarda sözel olarak tecavüzün bulunup bulunmadığı konusu, net olmayabilmektedir. Patent hukukunda korumanın kapsamı ve sınırları istemlere göre belirlenir. Patent belgesinin diğer bölümleri olan tarifname ve resimler ise yardımcı unsurlardır. İstemler net bir dille buluşun korunacak unsurlarını ifade eden metinlerdir. Buluş sahibi, patentten beklediği korumayı adil ve ölçülü biçimde elde edebilmelidir, öte yandan rekabet edenler ve kamunun da saydamlık beklentisi karşılanmalıdır. Bu nedenle istemlerin yazımı son derece önemlidir. İstemlerde ifadesini bulan öğretinin izinsiz kullanımı patente tecavüz oluşturmaktadır; aynen veya eşdeğeri ile kullanım halinde patente tecavüz söz konusu olur. Korumanın kapsamı isteme veya istemlere göre çizilir ve başlangıçtaki esaslı incelemede istemlerin buluş niteliği üzerinde durulur. İstemlerin kapsamının tespiti; patent sahibi için buluşunun korunması, bakımından, diğer kişiler için ise haksız olarak tekele yol açılmaması bakımından önemlidir. İstemler koruma alanını çizdiğinden bu ifadelerde anlatılan bilginin veya öğretinin izinsiz kullanımı patente tecavüz oluşturmaktadır; bilginin aynen veya eşdeğeri ile kullanımı halinde patente tecavüz söz konusu olur (SMK m.89/5).
Eşdeğer doktrini ile koruma anlayışı, istemlerin sözel anlamına sıkı bağlılığın önüne geçer. Bu noktada bir belirsizlik ve adalet arayışı hassasiyet kazanmaktadır. Aynı sonucun aynı unsurla elde edilmesinde sözel tecavüzden bahsedilirken, patentle arzulanan aynı sonucun, farklı yol veya işlev ile elde edilmesi eşdeğer kullanımıdır. Kullanılan farklı unsur, farklı bir sonuç doğurduğunda ise, yenilik veya buluş adımı gündeme gelebileceğinden eşdeğerlik olmayacaktır. Tecavüz bulunup bulunmadığı konusunda eşdeğerlik teşhisi için ihlal ile suçlanan tarafın davranış ve amacı ile patent sahibinin başvuru aşamasındaki beyanları da dikkate alınmaktadır.
II. Avrupa Patent Sözleşmesi ve Eşdeğerlik
Avrupa Patent Sözleşmesinin 69’uncu maddesi eşdeğerlik konusunda sessiz olmasına rağmen, bu hükmün uygulanmasına dair Protokol ise eşdeğerler doktrinine atıf yapmaktadır. Protokolün ilk maddesinde, yine 69’uncu maddenin koyduğu kural (sözel olarak koruma alanının çizilmesi) yinelenmekte ve istemlerin aynen kullanımının patent ihlali olacağı ve patent sahibinin adil koruma beklentisi ile kamunun ihtiyaç duyduğu şeffaflık çerçevesinde yorum yapılması öngörülmüştür. Öte yandan, Protokolün 2’nci maddesinde, patent sahibinin adil bir koruma beklentisine cevap verilmesi yanında, eşdeğerlerle tecavüz ihtimaline açıkça değinilmiştir. Diğer deyimle, istemlere eşdeğer unsurlar konularak patentin kullanılması da tecavüzlü kullanım anlamına gelecektir. Ancak bu durumlarda tecavüz bulunup bulunmadığı konusunda eşdeğerlik teşhisi için ihlal ile suçlanan tarafın davranışı, amacı yanında ve özellikle patent sahibinin başvuru aşamasındaki beyanları da (file- wrapper estoppel) dikkate alınmaktadır (SMK m.89/6).
Avrupa uygulamalarında, eşdeğerlik testi konusunda aranacak unsurlar için bakılan kaynaklar, EPC m.69 ile ilgili protokol hükmü ve içtihat hukukudur. Buna göre olduğu eşit etki, aşikârlık ve eşit değer, temel analiz noktalarını oluşturmaktadır.
