Usul Hukukunda “İhtiyati Tedbir”

“Interim Injuction” in Procedural Law

Erhan GÜNAY

Geçici hukuki koruma tedbirlerinden sayılan ihtiyati tedbir kurumu HMK m.389 ilâ 399. hükümlerinde düzenlenmiştir. Makale, ilgili maddelerin yasa sistematiğine uygun biçimde Yargı kararları ve madde gerekçeleri dikkate alınarak açıklanmasını konu edinmiştir.

Tedbir Kararı, Teminat Gösterilmesi, Tedbir Kararının Uygulanması, İtiraz, Teminat Karşılığında Tedbirin Değiştirilmesi veya Kaldırılması, Durum ve Şartların Değişmesi Sebebiyle Tedbirin Değiştirilmesi veya Kaldırılması, İhtiyati Tedbiri Tamamlayıcı İşlemler, Ceza ve Tazminat Davası.

Interim injunction institution which is considered amongst the provisional legal protection measures is regulated under the provisions 389 and 399 of the Code of Civil Procedures. This paper discusses the explanation of the relevant articles in compliance with the judicial systematics by taking jurisdictional decisions and article justifications into consideration.

Injunction, Providing Collateral, Application of Injunction, Objection, Changing or Revoking Injunction Against Collateral, Changing or Revoking Injunction Due to Changes in Conditions or Terms, Complementary Procedures to Interim Injunction, Criminal and Damages Actions.

I. Giriş

6100 sayılı HMK m.389 ilâ m.399 hükümlerinde geçişi hukuki korumalardan “ihtiyati tedbir” düzenlenmiştir. Kural olarak ihtiyati tedbir, paradan başka şeylere ilişkin davalarda ve aynı çekişmeli taşınır ve taşınmaz mallar ile ilgilidir. İhtiyati tedbirde, üzerine tedbir konulan mallar taraflar arasında çekişmeli olduğundan davanın konusunu oluşturur.

İİK m.257 vd. hükümlerinde yer alan “ihtiyati haciz” de geçici hukuki koruma tedbirlerinden biridir; ancak para alacaklarıyla ilgili çekişmelerde söz konusu olur.

Delil tespiti ve diğer geçici hukuki korumalar HMK m.400 vd. ile m.406’da düzenlenmiştir. Anılan bu hükümler inceleme konusu kapsamında değildir.

II. Tanımı

Uygulamada kabul gören ortak görüşe göre; “... kesin hükme kadar devam eden yargılama boyunca, davacı veya davalının (dava konusu ile ilgili olarak) hukuki durumunda meydana gelebilecek zararlara karşı öngörülmüş geçici nitelikte, geniş veya sınırlı olabilen hukuki korumadır” şeklinde tarif edilmiştir. Anılan tariften de anlaşılacağı üzere ihtiyati tedbir diğer fonksiyonları yanında davanın devamı sırasında ve verilecek hükmün kesinleşmesine kadar olan süreç içerisinde dava konusu şey üzerinde yeni bir takım ihtilafların çıkmasını da önleyici niteliği itibariyle geçici bir hukuki korumadır...” (Y. 1. HD, 10.1.2012 - 436/7).

“HMK 389 vd. maddelerinde düzenlenen ihtiyati tedbirde, esas hakkındaki hükme kadar, taraflar açısından davanın uzamasından kaynaklanan sakıncaları gidermek ve geçici hukuki koruma sağlamak, böylece davacının davayı kazanması halinde davaya konu olan şeye kavuşmasını daha dava sırasında güvence altına almak amacıyla başvurulan bir geçici hukuki himaye tedbiridir” (Y. 18. HD, 24.9.2013 - 12520/12084).

III. Koşulları

HMK m.389/1 de “genel nitelikli “ihtiyati tedbirin şartları” düzenlenmiştir. Buna göre; mevcut durumda meydana gelebilecek bir değişme nedeniyle,