Ayıbın Giderilmesi Talebinin Hukuki Niteliği

The Legal Nature of the Rectification Claim

Zafer KAHRAMAN

Alacaklının ifaya olan menfaatinin tam olarak gerçekleşmesi, ayıpsız ifa ile mümkün olur. Ayıplı ifa halinde, alacaklının bazı seçimlik haklara başvurması mümkün olacaktır. Ayıbın giderilmesini talep hakkı, işbu seçimlik haklardan sadece biridir. Öğretide, söz konusu hakkın bir yenilik doğuran hak mı olduğu yoksa bir alacak hakkı mı olduğu yoğun bir şekilde tartışılmaktadır. Bu nedenle, işbu çalışmamızda, ayıbın giderilmesi hakkının hukuki niteliğini inceleyecek ve konuya ilişkin görüşlerimizi sunacağız.

Ayıplı İfa, Ayıbın Giderilmesi, Onarım.

The creditor will be fully satisfied only if the debtor performs the debt free of defect. In case of defective performance, the creditor is entitled to apply some legal remedies. The right to demand the rectification of the defect is one of the remedies regulated by law. The nature of this claim is a topic intensely discussed in the doctrine. Therefore, in this article, we will examine the legal nature of this claim and we will present our opinion on the subject.

Defective Performance, Rectification of the Defect, Repair.

I. Giriş

Ayıplı ifa halinde, alacaklıya tanınan seçimlik hakların varlık amacı, edimler arasında sözleşmenin kurulması anında mevcut olan ve ayıplı ifa ile bozulan sinallagmatik dengenin yeniden tesis edilmesidir¹ . İşte bu nedenle, seçimlik haklara başvurulması borçlunun kusuruna bağlanmış değildir² . Ayıplı ifayla karşılaşan alacaklı, seçim hakkını kullanıp tercihini beyan edinceye kadar, sözleşmenin ne şekil alacağı, edim-karşı edim dengesinin ne şekilde tesis edileceği belli değildir³ .

Ayıptan kaynaklanan seçimlik hakların kullanılması, hak sahibi tarafından tarafa varması gerekli tek taraflı irade beyanıyla gerçekleşir. Bu seçim hakkının kullanılmasıyla birlikte ortaya çıkan durumdan geri dönülemez ve seçim hakkının kullanılması şarta bağlanamaz⁴ . Seçim hakkının kullanılmasıyla birlikte, seçim hakkı sona erer⁵ ; seçilen hukuki yol haricinde kalan diğer seçenekler söner. Bu özellikleri nedeniyle, seçimlik haklardan biri olan ayıbın giderilmesini talep etme hakkının, bir yenilik doğuran hak olduğu öğretide hâkim görüş tarafından ileri sürülmektedir⁶ .

Nitekim, yenilik doğuran haklar, tek taraflı kullanılmakla etkilerini doğururlar ve bir kez kullanılmakla artık ortaya çıkan hukuki sonuç geri döndürülemez⁷ . Yenilik doğuran haklar, sahibine, tek taraflı olarak bir başkasının hukuk alanında değişiklik meydana getirebilme yetkisi veren haklardır⁸ . Kullanılmakla yeni bir hukuki durum yaratır veya mevcut bir hukuki ilişkiyi yeniden şekillendirir veya sona erdirirler⁹ .

Öte yandan, öğretideki karşıt görüş taraftarlarına göre¹⁰ , ayıbın giderilmesi talebi, sözleşme kurulurken arzu edilen ayıpsız ifanın aynen talep edilmesinin “uzantısı¹¹ ” niteliğinde bir alacak hakkıdır; adeta, borcun özünde yer alan aslî alacağın “kılık değiştirmiş¹² ” bir halidir.

Bu makale kapsamında, söz konusu tartışma ele alınacaktır. Öncelikle çeşitli sözleşme türlerinde ayıbın giderilmesi talebinin hukuki niteliğine ilişkin öğretide ileri sürülen görüşler açıklanacak; ardından, benzeri kurumlar ile karşılaştırma yapılacak ve son olarak vardığımız sonuçlar açıklanacaktır.