Delillerde Farklı Bir Sınıflandırma Anlayışı

Cemal ÖZTÜRK

İspat vasıtaları olan deliller farklı bakış açılarıyla çok farklı sınıflandırmalara tabi tutulmuşlardır. Ancak eğer bunların tümü dikkatle incelenirse aslında delillerin açıklamalar ve izler olarak iki ana kategoriden oluştuğu görülür. Birinci grup olan açıklamaları, sanık, tanık, bunların dışında kalanların açıklamaları gibi direk ya da görüntü ve/veya ses kaydeden araçlarla yapılan ya da belgeler gibi dolaylı açıklamalar oluşturur. İkinci grup olan izleri ise, materyal, şekil, baskı ya da durum izler oluşturmaktadır. Bu durumda delillerin anlaşılması, kavranması daha kolay olacak ve çalışmalardaki başarı ve yargının isabetli işleyişi de paralel olarak artacaktır.

Delil, Açıklamalar, İzler, Materyal İz, Şekil İz, Baskı İz, Durum İz

1. Delil Kavramı

Ceza muhakemesinde, esas olarak, fiilin fail tarafından işlendiği veya işlenmediği konusunda, hukuk düzenince kabul edilen vasıtalarla, yargılama makamının tam bir kanaate ulaşmasını temin ameliyesine ispat¹, bu vasıtalara da delil² denir. İspat, fiilin maddi yönünün aydınlatılması için yapıldığından fiilin maddi yönüyle ilgili olguların tek tek aydınlatılması gerekir, bu şekilde aydınlatabilmek bu olguların ispatı ile mümkün olur ki bu da bu alandaki delillerle mümkündür.³ Hadiselere dair bilgi edinilebilmesi için mutlaka, maddi aleme -insan veya eşya gibi- ait bir cismin yardım etmesi lazımdır. İşte yargıcın hisleriyle idrak ettiği bu şeye “sübut vasıtası” yani delil denir⁴.

Bir vasıtanın delil olarak nitelendirilebilmesi için bu vasıta⁵;1) Olayı temsil etmelidir (pertinenza)⁶, 2) A. Akla⁷, B. Maddi gerçeğe ve C. Hukuka uygun olmalıdır.⁸ Ayrıca karara gerekçe gösterilecekse müşterekliği⁹ (tarafların bilmeleri) de şarttır¹⁰. Nitekim mahkûmiyet hükmünün gerekçesinde delillerin tartışılması ve değerlendirilmesi¹¹ gösterilmek durumundadır (CMK m.230, 1b fk).

Delil, meydana gelen bir suçun aydınlatılması¹² ve suç sanıklarının tespitine yarayan her türlü ispat vasıtası¹³, bir hukuki ihtilafı çözmeye veya suç fiilini ispata yarayan ve ikamesi hukuk tarafından yasaklanmamış her şey¹⁴, bir yol gösteren, ispatlayıcı kanıt, bir hukuki ihtilafı ispata yarayan bilgi ve bulgular¹⁵, dava konusu olayın gerçekliğini ortaya koymaya yarayan araç¹⁶, kanıt¹⁷ gibi tanımlamalara da tabi tutulmuştur.