Genelkurmay Başkanının Görev ve
 Yetkilerine Ait Kanunun Macerası

Remzi ÖZMEN

I. Giriş

Genelkurmay Başkanının görevlerini ve yetkilerini düzenleyen 31.7.1970 tarihli Kanun(*)¹, 2.7.2018 tarihli ve 703 sayılı Anayasada Yapılan Değişikliklere Uyum Sağlanması Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 47’nci maddesiyle, 9.7.2018 tarihinden geçerli olmak üzere yürürlükten kaldırıldı. Aynı maddede; “İlgili Cumhurbaşkanlığı kararnamesi yürürlüğe girinceye kadar söz konusu Kanun hükümlerinin uygulanmasına devam edilir.” deniliyordu.

Sözü edilen 3 sayılı Üst Kademe Kamu Yöneticileri ile Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Atama Usûllerine Dair Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, 10.7.2018 tarihli ve 30474 sayılı Resmî Gazete yayımlandı. Kararnamenin “Türk Silahlı Kuvvetleri” başlıklı “İkinci Bölüm”ünün “Subaylığa nasıp, terfi ve atama” başlıklı 9’uncu maddesinin üçüncü fıkrası şöyle: “Genelkurmay Başkanı, orgeneral-oramiraller arasından atanır. Genelkurmay Başkanının görev süresi 4 yıldır. Görevdeki kalış süresinin tespitinde, atanmış bulunduğu yılın 30 Ağustos tarihi esas alınır.”

İşbu Kanunun bazı maddelerinde, 31.7.2016 tarihinde yürürlüğe giren 669 sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Tedbirler Alınması ve Milli Savunma Üniversitesi Kurulması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Hükmünde Kararnameyle ve 17.8.2016 tarihinde yürürlüğe giren Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Kurum ve Kuruluşlara İlişkin Düzenleme Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararnameyle değişiklikler yapıldı; bu değişiklikler de 24.11.2016 tarihinde yürürlüğe giren 6756 sayılı Kanunla ve aynı tarihte yürürlüğe giren 6757 sayılı Kanunla kanunlaştırıldı.

II. Değişikliklerin İzlenmesi

Sözü fazla uzatmadan, yürürlükten kaldırılan “Genelkurmay Başkanının Görev ve Yetkilerine Ait Kanun”un 1’inci, 2’ci ve 8’inci maddelerinde yapılan değişiklikleri izlemeye çalışalım. Bunu yaparken de “Yürürlük” ve “Yürütme” maddeleri dahil 11 maddelik Kanunun, hiç değişiklik yapılmayan maddelerini de anımsayalım.

“I- KURULUŞ VE KOMUTANLIK:” BAŞLIKLI MADDE 1:

A) İlk metin:

“Silâhlı Kuvvetlerin teşkilâtı, kendi kuruluş ve kadrolarında gösterilir. Genelkurmay Başkanı, barışta ve savaşta Silâhlı Kuvvetlerin Komutanıdır.”

B) 669 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 33’üncü maddesiyle değiştirilmiş biçimi:

“Genelkurmay Başkanlığı teşkilatı kendi kuruluş ve kadrolarında gösterilir. Barışta Kuvvet Komutanlıkları bu teşkilat dışında yer alır ve teşkilatları, Milli Savunma Bakanlığı kadro ve kuruluşunda gösterilir.

Genelkurmay Başkanı Silahlı Kuvvetlerin Komutanıdır.”

C) 669 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 33’üncü maddesiyle değiştirilmiş metni değiştirerek kabul eden 6756 sayılı Kanunun 33’üncü maddesiyle verilen son biçim:

“Genelkurmay Başkanlığı teşkilatı kendi kuruluş ve kadrolarında gösterilir. Kuvvet Komutanlıkları bu teşkilat dışında yer alır ve teşkilatları, Milli Savunma Bakanlığı kadro ve kuruluşunda gösterilir.

Genelkurmay Başkanı Silahlı Kuvvetlerin Komutanıdır.”

D) 671 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 9’uncu maddesiyle değiştirilmiş biçimi:

“Genelkurmay Başkanlığı teşkilatı kendi kuruluş ve kadrolarında gösterilir. (...)² Kuvvet Komutanlıkları bu teşkilat dışında yer alır ve teşkilatları, Milli Savunma Bakanlığı kadro ve kuruluşunda gösterilir.

Genelkurmay Başkanı Silahlı Kuvvetlerin Komutanıdır.”

“II- GÖREV, YETKİ VE SORUMLULUK:” BAŞLIKLI MADDE 2:

A) İlk metin:

“Genelkurmay Başkanı, Silâhlı Kuvvetlerin savaşa hazırlanmasında; personel, istihbarat, harekât, teşkilât, eğitim, öğretim ve lojistik hizmetlerine ait ilke ve öncelikler ile anaprogramlarını tespit eder.

Bunlardan;

a) istihbarat, harekât, teşkilât, eğitim, öğretim ve tedarik dışındaki lojistik hizmetlerin; Kara, Deniz, Hava Kuvvetleri komutanlıkları ve Genelkurmay Başkanlığına bağlı kuruluşlar ile uygulanmasını sağlar.

b) Personel hizmetleri, özel kanunlarına göre yürütülür.

c) Lojistik tedarik hizmetleri için, tespit etmiş olduğu ilke, öncelik ve anaprogramları, bu hizmetleri yürütecek olan, Millî Savunma Bakanlığına bildirir.”

B) 671 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 7’nci maddesiyle değiştirilmiş biçimi:

“Genelkurmay Başkanı, Millî Savunma Bakanlığının görevleri saklı kalmak kaydıyla; Silahlı Kuvvetlerin savaşa hazırlanmasında personel, istihbarat, harekat, teşkilat ve eğitim hizmetlerine ait ilke ve öncelikler ile ana programları tespit eder.

Bunlardan;

a) İstihbarat, harekat, teşkilat ve eğitim hizmetlerinin Kara, Deniz, Hava Kuvvetleri Komutanlıkları ile Genelkurmay Başkanlığına bağlı kuruluşlar vasıtasıyla uygulanmasını sağlar.

b) Personel hizmetleri, özel kanunlarına göre yürütülür.

Lojistik ve tedarik hizmetleri için tespit etmiş olduğu ilke, öncelik ve ana programlar ile askeri okullardaki eğitim ve öğretim hizmetlerine ilişkin önerilerini, bu hizmetleri yürütecek olan Millî Savunma Bakanlığına bildirir.”

C) 671 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 7’nci maddesiyle değiştirilmiş metni aynen kabul eden 6756 sayılı Kanunun 34’üncü maddesiyle verilen son biçim:³

“Genelkurmay Başkanı, Milli Savunma Bakanlığının görevleri saklı kalmak kaydıyla; Silahlı Kuvvetlerin savaşa hazırlanmasında personel, istihbarat, harekat, teşkilat ve eğitim hizmetlerine ait ilke ve öncelikler ile ana programları tespit eder.

Bunlardan;

a) İstihbarat, harekat, teşkilat ve eğitim hizmetlerinin Kara, Deniz, Hava Kuvvetleri Komutanlıkları ile Genelkurmay Başkanlığına bağlı kuruluşlar vasıtasıyla uygulanmasını sağlar.

b) Personel hizmetleri, özel kanunlarına göre yürütülür.

Lojistik ve tedarik hizmetleri için tespit etmiş olduğu ilke, öncelik ve ana programlar ile askeri okullardaki eğitim ve öğretim hizmetlerine ilişkin önerilerini, bu hizmetleri yürütecek olan Millî Savunma Bakanlığına bildirir.”

MADDE 3- Uluslararası yapılacak anlaşma ve andlaşmaların askeri yönlerinin tayininde ve uygulama esaslarının tespitinde Genelkurmay Başkanının mütalaası alınır. Gerektiğinde bu toplantılara katılır veya temsilci gönderir.

MADDE 4- Genelkurmay Başkanı; şahsen veya yetkili kılacağı kişi ve kuruluşlarla, görev ve yetkilerine ait konularda ilgili bakanlıklar, daireler ve kurumlar ile doğruca yazışma yapabilir ve temaslarda bulunabilir.

MADDE 5- Genelkurmay Başkanına özel kanunlar ile verilen görev ve yetkiler saklıdır.

MADDE 6- Genelkurmay Başkanı, hizmetlerin yürütülmesinde Milli Savunma Bakanlığı ile işbirliği yapar.

MADDE 7- Genelkurmay Başkanı görev ve yetkilerinden dolayı Başbakana karşı sorumludur.

“III- ATANMA:” BAŞLIKLI MADDE 8:

A) İlk metin:

“Genelkurmay Başkanı; Kara, Deniz veya Hava Kuvvetleri Komutanlığını yapmış general ve amiraller arasından, Bakanlar Kurulunun teklifi üzerine Cumhurbaşkanınca atanır.”

B) 671 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 8’inci maddesiyle değiştirilmiş metni aynen kabul eden 6757 sayılı Kanunun 7’nci maddesiyle verilen son biçim:

“Genelkurmay Başkanı; orgeneral ve oramiraller arasından, Bakanlar Kurulunun teklifi üzerine Cumhurbaşkanınca atanır.

Genelkurmay Başkanının başka bir göreve atanması veya emekliye ayrılması, atanmasındaki usule göre yapılır.

Genelkurmay Başkanlığının boşalması halinde, en geç 45 gün içinde atanma yapılır.”

IV- Çeşitli hükümler:

MADDE 9- Diğer kanunların bu kanuna aykırı olan hükümleri yürürlükten kaldırılmıştır.

V- Yürürlük ve yürütme:

MADDE 10- Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

MADDE 11- Bu Kanunu Bakanlar Kurulu yürütür.