Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

Zarar Sigortalarında Sigorta Ettirenin Beyan Yükümlülüğü

The Notification Duty of Insured in the Non-Life Insurance

Habib YILDIZ,Şaban KAYIHAN

Sigorta sözleşmesinde sigorta ettirenin beyan yükümlülüğü; TTK hükümleri ile sözleşme yapılırken, sözleşme devam ederken ve rizikonun gerçekleşmesinden sonra olmak üzere üç aşamada olmak üzere düzenleme altına alınmıştır. Beyan yükümlülüğünün ihlal edilmesine ilişkin olarak da söz konusu aşamalar bakımından farklı hukuki sonuçlar kabul edilmiştir. Çalışmamız kapsamında, sigorta ettirenin beyan yükümlülüğünün niteliği ve kapsamı ile ihlaline bağlanan hukuki sonuçlar değerlendirilmeye çalışılmıştır.

Sigorta Sözleşmesi, Sigorta Ettiren, Sigortacı, Beyan Yükümlülüğü.

The notification duty of insured by an insurance contract is regulated in Turkish Commercial Code in three stages as time of conclude of the contract, the progress of the contract and the occurrence of the insured event. With regards the breach of the notification duty different legal consequences have been accepted in points of this stages. In this study, the attribution and the scope of the notification duty and the legal consequences of breach of notification duty are analyzed.

Insurance Contract, Insured, Insurer, Notification Duty.

Giriş

Sigorta sözleşmesi ile taraflar arasında belirli süreli bir ilişki kurulmaktadır. Bu nedenle sigorta ettiren, sözleşmenin yapılmasından başlayarak sigorta ilişkisinin sona ermesine kadar ortaya çıkan pek çok hususta sigortacıya bildirimde bulunmak zorundadır. Türk Ticaret Kanunu (TTK) m.1435-1446 hükümleri ile sigorta ettirenin beyan yükümlülüğü üç aşamada ayrıntılı bir şekilde düzenleme altına alınmıştır. Sigorta ettirenin söz konusu beyan yükümlülüğü; sözleşme yapılırken, sözleşme devam ederken ve rizikonun gerçekleşmesinden sonra olmak üzere üç aşamada ortaya çıkmaktadır. Çalışmamız ile sigortacının beyan yükümlülüğü, TTK hükümleri çerçevesinde ve Yargıtay kararları ışığında incelenmiştir. Ayrıca konu malvarlığı (zarar) sigortaları bakımından ele alınmış olup; hayat sigortaları çalışmanın kapsamı dışında tutulmuştur.

A. Beyan Yükümlülüklerine İlişkin Ortak Esaslar

Beyan yükümlülükleri, hukuki nitelikleri itibarıyla birer irade beyanı değildir. Çünkü ihbarın amacı, bir hukuki sonuç doğurmak olmayıp; örnek olarak, rizikonun ağırlaşması gibi belli bir konu hakkında sigortacıya bilgi vermektir. Dolayısıyla ihbarın “bir bilgi beyanı” veya bir “tasavvur açıklaması” niteliğinde hukuki fiil olduğu söylenebilir1 .

Sigorta ettirenin beyan yükümlülüğü, TTK m.1435-1446’da düzenlenmektedir. Söz konusu düzenlemeler uyarınca, sigorta ettirenin beyan yükümlülüğü üç aşamada görülür. Bunlar; sözleşme yapılırken beyan yükümlülüğü, sözleşme süresi içerisinde beyan yükümlülüğü ve rizikonun gerçekleşmesinden sonra beyan yükümlülüğüdür2 .

B. Sözleşmenin Yapılması Sırasındaki Beyan Yükümlülüğü

Sözleşme sırasında (sözleşme öncesinde) beyan görevine ilişkin olarak TTK m.1435-1443 hükümleri uygulama alanı bulur. Buna göre, sigorta ettiren, sözleşmenin kurulması sırasında sigortacının sözleşmenin şartları hakkında karar vermesini etkileyecek olan tüm unsurları bildirmek mükellefiyeti altındadır. Normal şartlarda sigortacının, sözleşmeyi akdetmeden önce teminat vereceği riziko hakkında etraflı şekilde bilgi sahibi olması gerekir3 . Zira riziko hakkında gerçek bilgi sahibi olmayan sigortacı, sigorta ettiren ile sigorta sözleşmesi yapıp yapmayacağını ya da hangi şartlarda ve hangi prim karşılığında yapacağını bilecek durumda değildir4 . Aynı durum, sigorta menfaati için de geçerlidir. Esasen sigorta sözleşmesinin konusu açısından rizikolara karşı himaye edilecek menfaatin ne olduğunu tespit etmek sigortacıya aittir. Ancak sigorta tekniği bakımından bunun uygulamaya yansıması güçlükler gösterir. Çünkü sigorta sözleşmesinde sözleşmenin kurulmasından önce sigorta konusu menfaatin niteliğinin ve cinsinin ne olduğunun belirlenmesi, sigortacı için zor olur. Bu itibarla, sigorta konusu menfaatin ne olduğu hususu sigorta ettirenin beyanına göre tespit edilir5 .