Hukuki Açıdan Türkiye Varlık Fonu
Turkey Wealth Fund According to Legal Arrangements
Güven SÜSLÜ
Her ne kadar Türk hukukundaki varlığı yeni olsa da uluslararası alanda bir geçmişe sahip olan varlık fonlarının, küresel ekonomideki payının ciddi boyutlara ulaşması ve ekonomide önemli bir aktör haline gelmeleri ile hukuki açıdan incelenmeleri bir zorunluluk haline gelmiştir. Bu konuda öncelikle dünyada varlık fonlarının ortaya çıkması ve gelişimi üzerinde durularak varlık fonlarının türleri hakkında bilgi verilmeye çalışılmış, ardından Türkiye Varlık Fonu ile ilgili açıklamalar yapılarak dünyadaki önemli varlık fonları ve uluslararası kuruluşlar ile karşılaştırma yapmak suretiyle Türkiye Varlık Fonu hukuki açıdan değerlendirilmeye çalışılmıştır. Ayrıca Türk idari teşkilatlanmasına ilişkin anayasal ilkeler doğrultusunda Türkiye Varlık Fonunun idari yapı içerisinde durumu belirlenmeye çalışılmış, bu tespit yapılırken Fon ile ilgili yasal düzenlemeler, ekonomik idari yapı içerisindeki diğer birimler dikkate alınmıştır.
Varlık Fonu, Ekonomi, Refah, Türkiye Varlık Fonu Yönetimi Anonim Şirketi, İdari yapı.
Although its existence in Turkish law is not a long time ago, in international area the wealth funds have a past and it became a necessity to examine them in terms of law by means of the remarkable share of the wealth funds in global economy and being an key actor in economy. First of all, it’s mentioned about the appearance and the development of the wealth funds in the world and given information about the types of them. And then it’s made an explanation about the Turkey Wealth Fund and tried to criticize the Turkey Wealt Fund in terms of law, by comparing with the important wealth funds in the world and international organizations. And also it’s tried to determine the situation of the Turkey Wealth Fund in line with the constitutional principles about the Turkish administrative structure, at the same time the legislations about the Fund and the economic units are considered
Wealth Fund, Economy, Welfare, Turkey Wealth Fund Management Corporation, Administrative Structure.
Tarihin farklı dönemlerinde, mevcut otoritenin siyasi tercihlerine göre şekillenen ekonomik tercihler, 20. yüzyılda küresel ekonomi olarak adlandırılabilecek ve siyasi otoriteleri de etkisi altına alacak bir akım şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Ülkeler arasında var olan sınırlar, teknolojik gelişmelerin ekonomiye uygulanması ile de yapaylaşmakta, sınırları aşan etkilere sahip olacak derecede büyüyen ekonomi, devletleri bu gerçekliği görmeye ve olumsuz etkilerini minimuma indirip olumlu etkilerinden azami ölçüde yararlanmayı sağlayacak politikalar üretmeye itmektedir. İşte ekonominin bu yeni yapısı, devletleri de tıpkı diğer özel sektör elemanları gibi ekonomi alanında bir aktör olarak, fakat bu üreten değil yatırım yapan olarak yer almaya sevk etmiştir. Özellikle tükeneceği kesin olan kaynakları haiz olan ülkeler, bu kaynaklardan sağlanan ve bugüne ait olan artı değerleri geleceğe aktarma ve böylece geleceğini garanti altına alma amacı ile hareket ederek varlık fonlarını yaratmışlar ve ekonominin içinde devletlerin tekrar aktif olarak yer almasını sağlamışlardır.
Çalışmamızda öncelikle varlık fonlarının ortaya çıkışı ve gelişim süreci üzerinde durulacak olup ardından Türkiye Varlık Fonu Yönetimi Anonim Şirketi ve Türkiye Varlık Fonu, mevzuat çerçevesinde, dünyadaki varlık fonları ve uluslararası düzenlemeler ışığında karşılaştırma da yapılarak incelenmeye çalışılacaktır.
I. Varlık Fonu
Ulusal varlık fonları devlet sahipliğinde olan fakat Merkez Bankası veya Maliye Bakanlığı tarafından yönetilmeyen, bağımsız bir kurumsal kimliğe sahip olan ve uzun dönemde ticari getiri amacıyla yatırım yapan kurumlardır.1 Literatürde Ulusal Yatırım Fonu, Devlet Refah Fonu, Ulusal Refah Fonu, Ülke Yatırım Fonu, Egemen Varlık Fonu veya Bağımsız Varlık Fonu gibi isimlerle de anıldığı görülmektedir.2 Kavramın yeni bir kavram olduğu şeklinde bir algı söz konusu ise de en azından 1950’li yıllara kadar dayandığı ve cari işlemler fazlası vermekte olan ülkelerin yabancı para rezervlerindeki artışın yarattığı rezerv birikimini değerlendirme arayışından doğduğu, söz konusu rezervlerden oluşturulan bir havuzla finanse edilen devlet kontrolündeki yatırım kurumları olarak tanımlandığı ifade edilmiştir.3 Devletin sahip durumunda bulunduğu çeşitli yatırım araçlarından birisini oluşturan4 varlık fonlarının özünü, cari fazla veren ve gerekenin üzerinde rezerve sahip olan ülkeler oluşturmakta; belirtilen rezervde son 10-15 yıllık süreçte yaşanan önemli artış, bu fonların önem kazanmasını sağlamakta olup gerçekleşen artışın temel iki merkezini ise, petrol zengini Körfez ülkeleri ile yüksek ihracat oranı ile cari fazla veren Asya ülkeleri olmuştur.5 O halde bugünün servetini geleceğe aktarma aracı olarak özetleyebileceğimiz ulusal varlık fonlarının temel özellikleri şu şekilde sıralanabilir:
- Devlet sahipliğinden olma
