Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

Sosyal Medya Fenomenlerinin
Hukuki Statüsü

Legal Status of Social Media Celebrities

İlke SOYSAL

21. yüzyılın ilk çeyreğini bitirmeden, bilgi toplumunun yapı taşlarından biri olarak kabul edilen sosyal medyanın yaygınlaşmasıyla birlikte, eski hukuk düzeninde sıradan (anonim) olarak kabul edilen kişilerin yüzbinlerce kişi tarafından takip edildiği ve milyonlarca izlenme oranına ulaştığı bir döneme gelmiş bulunmaktayız. Günümüzde ev kadınından, öğrenciye, taksi şoföründen, çiçekçiye her meslek ve çevreden insan, basit bir üyelik sürecini tamamladıktan sonra, seçtiği herhangi bir dijital platformda istediği gibi paylaşımda bulunabilmekte ve bu online paylaşımlar vasıtasıyla toplumun ilgisini sürekli olarak üzerinde tutabilmektedir. Peki, bazı durumlarda medyatik sanatçılardan bile daha fazla ilgi çeken sosyal medya fenomenleri, onlar gibi kamuya mal olmuş kişi statüsünde değerlendirilebilir mi? Eğer bu kişiler kamuya mal olmuş kişi olarak değerlendirilirse, Anayasa Mahkemesinin 3 Mart 2016 tarihli emsal kararında da belirtildiği üzere unutulma hakkı açısından istisna mı kabul edileceklerdir? Böyle bir durum göz önünde bulundurulduğunda, İnternet vasıtasıyla ünlü biri olmanın hukuki anlam ve sonuçlarına ilişkin olarak halkın bilgilendirilmesi açısından devletin pozitif yükümlülüğü var mıdır? Bu makalede, sosyal medya fenomenlerinin hukuki statüsü üzerinde inceleme yaparken, unutulma hakkı sebebiyle doğabilecek olası problemleri tespit etmeye çalışacağız.

Sosyal Medya Fenomeni, Kamuya Mal Olmuş Kişi, Unutulma Hakkı, Devletin Pozitif Yükümlülüğü, Çocuk Hakları, Dijital Mümeyyizlik.

We have not seen the end of the first quarter of 21st century yet, but we managed to enter into a period of time in which there are millions of viewers and subscribers following people who are considered as ordinary (anonymous) in the old legal system. This is the consequence of social media, which is accepted as cornerstone of information society, becoming more and more popular. Today, from housewives to students, from taxi drivers to florists, after completing a quite simple signing up process, people coming from every profession and environment can share content in the whichever digital platform they wish, and thanks to the shared content, these people can continuously draw attention from the public. Then, can we consider social media celebrities, who can draw more attention than the famous artists sometimes, as public figures? In case the answer is positive, will they be accepted as the exception of the right to be forgotten in accordance with the Constitutional Court’s decision with the date of March 3rd, 2016? Considering this situation, does the state have a positive obligation to provide people with information regarding legal meaning and consequences of becoming and Internet phenomenon? In this article, we will try to analyse legal status of social media celebrities and determine possible issues arising from right to be forgotten.

Social Media Celebrity, Public Figure, Right to be Forgotten, Positive Obligation of the State, Children’s Rights, Digital Eligibility.

I. Giriş

William Shakespeare’in de dediği gibi: “Bazıları büyük doğar, bazıları büyüklüğü kazanır, bazılarına da büyüklük yakıştırılır.” Tabii Shakespeare bu sözleri söylerken, bugünkü gibi bir dijital düzen hayal etmemiştir. 1800’lü yıllarda gazetelerde resimli haberlerin yer almasından, sosyal medyanın basılı haber kanallarının önüne geçtiği günümüze, kamuya mal olmuş kişiye ilişkin bilgilerin paylaşılmasında toplumun ilgisinden dolayı kamu yararının üstünlüğünden bahsedilmektedir.

Bununla birlikte, bir kişinin kamuya mal olması ya da sıradan1 (özel/anonim) bir kişi olup olmadığı hususu, bu kişinin ifade ve basın özgürlüğü karşısında özel hayatına ne ölçüde müdahalenin meşru sayılacağı, kendisine ne şekilde eleştiri yapılabileceği, fotoğrafının izinsiz yayınlanıp yayınlanamayacağı gibi hukuki sorunların çözümünde önemli bir kriter olarak kabul görmektedir.2

Ancak eskiden kabul edilen haliyle kamuya mal olmuş kişi tanımı, sosyal medyaya entegre olan toplumun ilgisi sebebiyle değişime mahkûm gözükmektedir. Peki, hukuken kamuya mal olmuş kişi kimdir?

II. Kamuya Mal Olmuş Kişi

Kamuya mal olmuş kişi kavramı mevzuat bakımından çeşitli tanımlamalara konu olmuştur. Örneğin; Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun 86’ncı maddesinde, tasvir edilenin rızası aranmaksızın resim veya portresinin umuma arz edilebileceği haller arasında, “memleketin siyasi ve içtimai (“sosyal”) hayatında rol oynayan kimselerin resimleri” ve “günlük hadiselere müteallik (“konu olan”) resimlerle radyo ve film haberlerine” yer verilmiştir.

Aynı şekilde, Türkiye’nin de üyesi olarak yer aldığı Avrupa Konseyinin “Özel Yaşama Saygı Hakkı”na ilişkin 1998/1165 sayılı kararına göre kamuya mal olmuş kişiler; “kamu görevi yerine getiren ve/veya kamu kaynaklarını kullanan ve daha genel olarak, kamu hayatında politik, ekonomik, sanatsal, sosyal, sportif veya başka biçimde bir rol oynayan tümkişiler”dir.

Öte yandan, doktrinde de kamuya mal olmuş kişiler hakkında belli bazı tanımlamalar yapılmıştır. Mesela, Kılıçoğlu’na göre, kamuoyunun dikkatini çeken (kamuya mal olmuş) kişiler “belirli olaylar nedeniyle toplumun ilgisini üzerinde toplayan, toplumu meşgul eden ve bu nedenle kendileri hakkında bilgi edinme ihtiyacının olduğu kişiler”dir3 . Dural / Öğüz’e ise bu kişileri, “kamu hizmeti görerek, kamuyu ilgilendiren eylemlerde bulunarak ya da eserlerini kamuya sunarak kamu hayatına giren kişiler” olarak tanımlamıştır.4 Bunlara ek olarak, Tandoğan, “kamu hayatında önemli bir rol oynayan ve günün meşhurları arasında bulunan şahıslar” tanımını yapmaktadır.5

Toplumun ilgisini çekmekte süreklilik prensibine dayanan bu ayrımda, mutlak kamuya mal olan kişiler, toplumdaki konumları, meslekleri veya faaliyetleri nedeniyle devamlı kamunun ilgisini çeken kişileri ifade etmektedir. Ancak belirtmek gerekir ki, mutlak anlamda kamuya mal olmuş kişilere olan ilgi, hem faaliyetlerine hem de kişiliklerine yönelmiştir. Mesela, siyasi figürler başta olmak üzere, önemli kamu görevlerinde bulunanlar, tanınmış bilim insanları, tanınmış sanatçılar, tanınmış sporcular, kraliyet mensupları, hatta ünlü gangsterler bu kapsamda değerlendirilmektedir.6

Öte yandan, doğal afet veya bir suçun işlenmesi gibi münferit ve güncel bir olay nedeniyle geçici olarak toplumun ilgisini çeken kişiler nispî olarak kamuya mal olan kişiler olarak kabul edilmektedir. Zira bu kişiler, yalnızca sınırlı bir zaman dilimi boyunca kamunun ilgisini yöneltmesiyle sıradan (anonim) kişilerin arasından sıyrılmış ve ünlenmiştir. Bu nedenle, sadece münferit bir olaydan dolayı tanındıklarından, nispi kamuya mal olmuş kişilerin tanınmışlıkları sürekli değil, geçicidir. Örneğin, bir depremzede, bir suçun mağduru, işyeri önünde eylem yapan bir işçi, sokakta seçim anketine röportaj ile cevap veren bir vatandaş veya bir yarışmayı kazanan kişiler bu kapsamda değerlendirilmektedir.7 Dolayısıyla, bu kişiler bakımından toplumun ilgisi, doğrudan kişinin kişiliğine değil, münferit olaya yöneliktir. Bu sebeple, nispi kamuya mal olmuş kişiler tanınmalarına yol açan spesifik olay güncelliğini yitirdiği zaman, tekrar sıradan (anonim) kişi haline gelirler.