Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

Malvarlığına Karşı Suçlarda İrade ve Fiili Hakimiyet Kriterleri

Criteria of Will and Actual Control in Crimes Against Property

Erkam MALBELEĞİ,Ersan ŞEN

Çalışmamızda; uygulamada sıklıkla karşılaşılan ve birbiri ile karıştırılan hırsızlık, güveni kötüye kullanma, yağma ve dolandırıcılık suçlarının sınırları ve ayırımı, ortaya koyduğumuz “irade” ve “fiili hakimiyet” kriterleri çerçevesinde belirlenmeye çalışılmıştır.

Hırsızlık, Güveni Kötüye Kullanma, Yağma, Dolandırıcılık, İrade, Fiili Hakimiyet.

In this study; the limits of and differences between theft, embezzlement, robbery, and fraud, which are encountered often in practice and are usually confused with one and other, are tried to be identified through the suggested “will” and “actual control” criteria.

Theft, Embezzlement, Robbery, Fraud, Will, Actual Control.

Mülkiyet hakkını hedef alan haksızlıkları cezalandırmaya yönelik normlar, 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun “Özel Hükümler” kitabının “Kişilere Karşı Suçlar” başlıklı ikinci kısmında yer alan “Malvarlığına Karşı Suçlar” başlıklı onuncu bölümde (m.141 - m.169) düzenlenmiştir. Bu bölümde; hırsızlık (m.141 - m.146), yağma (m.148), mala zarar verme (m.151), ibadethanelere ve mezarlıklara zarar verme (m.153), hakkı olmayan yere tecavüz (m.154), güveni kötüye kullanma (m.155), bedelsiz senedi kullanma (m.156), dolandırıcılık (m.157 - m.159), kaybolmuş veya hata sonucu ele geçmiş eşya üzerinde tasarruf (m.160), hileli iflas (m.161), taksirli iflas (m.162), karşılıksız yararlanma (m.163), şirket veya kooperatif hakkında yanlış bilgi (m.164), suç eşyasının satın alınması veya kabul edilmesi (m.165) ve bilgi vermeme (m.166) suçlarına yer verilmiştir.

Türkiye İstatistik Kurumunun (TÜİK) yayımladığı 2005-2008 yılları arasında ceza mahkemelerinde açılan davalar istatistiğine göre1 , örneğin 2008 yılında açılan 1.716.821 ceza davasının 258.307’si malvarlığına karşı suçlara yönelik görülmüştür. Bunların önemli bir kısmını ise hırsızlık suçları başta olmak üzere, yağma, güveni kötüye kullanma ve dolandırıcılık suçları oluşturmaktadır.

Malvarlığına karşı icra edilen fiilin suç teşkil eden bir haksızlık olup olmadığının tespiti çoğu kez kolaydır. Ancak işlenen bu fiilin malvarlığına karşı işlenen suçlardan hangisini ihlal ettiği, yani hangi suç tipine uyduğu uygulamada duraksamaya neden olmaktadır. Özellikle maddi unsurları itibariyle birbiri ile benzerlik gösteren hırsızlık, yağma, güveni kötüye kullanma ve dolandırıcılık suçlarının hangisinin somut olayda gerçekleştiğinin tespitini yapmak bazı hallerde güçleşmektedir. Örneğin;

1- Kendi telefonunun şarjının bittiğini ve acil olarak bir arkadaşını araması gerektiğini söyleyerek B’den telefonunu isteyen A, telefonu aldıktan sonra kaçarsa, A’yı hangi suçtan dolayı sorumlu tutmak gerekir?

2- Kendi telefonunun şarjının bittiğini ve acil olarak bir arkadaşını araması gerektiğini söyleyerek B’den telefonunu isteyen A, telefonu aldıktan sonra B’nin talebine rağmen telefonunu iade etmese ve iade talebinden vazgeçirmek için tehdit etse veya cebir uygulasa, A’yı hangi suçtan dolayı sorumlu tutmak gerekir?

3- Parasını bozdurmak istediğini söyleyerek B’den iki adet 50 TL’lik banknot alan A, bu banknotları aldıktan sonra karşılığı olan 100 TL’yi verdiğinden bahisle B’yi ikna etse, A’yı hangi suçtan dolayı sorumlu tutmak gerekir?

4- Bindiği taksiden inerken 20 TL tutarındaki taksi ücretini ödemek için taksi şoförü A’ya 100 TL veren B, para üstünü istediğinde A’nın kendisine 100 TL değil, 20 TL verdiğini iddia etmesi ve B’yi bu şekilde ikna etmesi halinde, A’yı hangi suçtan dolayı sorumlu tutmak gerekir?

5- Bir lokantanın önünde aracını park etmesi için anahtarını A’ya teslim eden B, yemekten sonra arabasından ve A’dan bir daha haber alamasa, A’yı hangi suçtan dolayı sorumlu tutmak gerekir?

Yukarıda saydığımız ve sayısını artırabileceğimiz örneklerde bir hukuka aykırılığın varlığı ve “suçta ve cezada kanunilik” ilkesinin sınırları kapsamında bir suç işlendiği iddiası güçlü olarak gündeme gelebilecekse de, iddiaya konu fiilin hangi suç tipine uyduğu hususu tartışmaya konu olabilmektedir. Kanaatimizce, bu soruların cevabını bulabilmek için en başta şu iki kritik soruya cevap vermek gerekir: