HAAO’da TTK’daki Azınlık Haklarının
 Kullanılması Üzerine Bir İnceleme

A Study on the Use of Minority Rights Under TCC in Publicly Held Company

Onur GÖRMEZ

Türk Ticaret Kanunu’nun genel gerekçesinde halka açık ve halka kapalı anonim ortaklıklar arasındaki farkları en aza indirme hedefi zikredilmiştir. Bu çalışmada söz konusu hedef, Kanun’da düzenlenen azınlık hakları yönünden bir değerlendirmeye tabi tutulmaya çalışılmıştır.Bu kapsamda öncelikle halka açık anonim ortaklıklara etki eden azınlık haklarına ilişkin genel açıklamalar yapılmış ve Kanun’daki azınlık haklarının halka açık anonim ortaklıklar bakımından düzenlenişi incelenmiştir.Çalışmanın devamında ise azınlık haklarının tamamı tek tek incelenmemiştir. Haklar yönünden sınırlamaya gidilerek üç düzenlemeden doğan haklar değerlendirmeye konu edilmiştir. İncelenen haklar, azınlığın TTK m.399’daki denetçi değiştirilmesine, TTK m.411’deki genel kurulun toplantıya davet edilmesine, gündeme madde eklenmesine ve Sermaye Piyasası Kanunu ile bu hakka eklenen karar taslağının görüşülmeye sunulmasına ve TTK m.531’deki haklı sebeple feshe dair talep haklarıdır. Hak özelindeki incelemelerde hakların kullanılışında ve bu haklara dair öğretide ortaya çıkan farklılaşma, hakların genel kullanım usulüyle birlikte konu edinilmiştir.Yapılan tespitler sonucunda kanunkoyucunun yukarıda bahsedilen hedefe ulaşıp ulaşmadığı da en sonda kısaca değerlendirilmiştir.

Halka Açık Anonim Ortaklık, Azınlık Hakları, Haklı Sebeple Fesih, Denetçinin Değiştirilmesi, Genel Kurula Çağrı ve Gündeme Madde Ekletme.

Minimizing the differences between publicly held and non-public companies is stated as a target in the official general commentary of the Turkish Commercial Code (“TCC”). In this study, this target is tried to be assessed in terms of the minority rights under the Code.In this regard, general explanations on minority rights is given first and then how the minority rights on publicly held companies is regulated under the Code is examined.Following the general explanations, all minority rights are not examined. Rights arising from three regulations are covered in this work. The rights to be examined are the rights to demand the replacement of the auditor of the TCC Article 399, to call a general assembly meeting and to put items on the agenda of the TCC Article 411, the right to submit draft resolutions arising from the Capital Market Law which is added to the latter right, and finally the right to demand the dissolution by just cause of the company of the TCC Article 531. For each individual right, the differentiation developed in the doctrine and arising from the use of the rights is discussed with the general application of such rights.After this examination, a brief assessment on whether the lawmaker has reached its above mentioned target is given.

Publicly Held Company, Minority Rights, Termination by Just Cause, Replacement of the Auditor, Rights to Call a General Assembly Meeting and to Put Items on the Agenda.

Memento Mori

Giriş

Kanunkoyucu 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun (“TTK”) genel gerekçesinde halka açık ve halka kapalı ortaklıklar arasındaki farkları en aza indirme hedefinden¹ bahsetmektedir. Bu çalışmada söz konusu hedef, Kanun’da düzenlenen azınlık hakları yönünden ele alınmıştır.

Öncelikle halka açık anonim ortaklıklara² etki eden azınlık haklarına ilişkin genel açıklamalar yapılmış ve halka açık anonim ortaklıklarda Kanun’daki azınlık haklarının düzenlenişi incelenmiştir.

Bununla birlikte çalışmanın devamında, salt uzunluk kaygısıyla, azınlık haklarının tamamı tek tek incelenmemiş, haklar yönünden sınırlamaya gidilerek halka açık anonim ortaklıklarda çalışmaya konu hakların kullanılmasında ve bu haklara dair öğretide ortaya çıkan farklılaşma, hakların genel kullanım usulüyle birlikte konu edinilmiştir. İncelenen bu haklar, azınlığın TTK m.399’daki denetçi değiştirilmesini, TTK m.411’deki genel kurulun toplantıya davet edilmesini, gündeme madde eklenmesini ve (6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu [“SerPK”] ile bu hakka eklenen) karar taslağının görüşülmeye sunulmasını ve TTK m.531’deki haklı sebeple feshi talep haklarıdır.

Çalışmanın kapsamı dışında kalan azınlık haklarını bir başka çalışmada inceleme isteğimizi de burada belirtmek yerinde olacaktır.

I. Anonim Ortaklıklarda Azınlık Hakları

Anonim ortaklıklar hukukunda çoğunluk ilkesi geçerlidir; ancak bu ilke mutlak nitelikte değildir. Kanunkoyucu bazı konularda bu ilkeye istisnalar getirmiş ve bireysel olarak ya da belli bir bütün oluşturmak kaydıyla paysahiplerine haklar tanımıştır. İşte, çoğunluk karşısında, tek bir paya sahip olmanın yetmediği, sermaye içinde belirli bir orana ya da miktara sahip olmak ya da ulaşmak koşuluyla kullanılabilen haklar azınlık haklarını oluşturur³ .

Öğretide azınlık hakları olumlu azınlık hakları ve olumsuz azınlık hakları olarak iki grup altında incelenmektedir⁴ .

Olumlu azınlık hakları, çoğunluğa karşın ortaklık adına bazı işlemlerin yapılmasına olanak sağlayan haklardır⁵ . Olumlu azınlık haklarının birer talep hakkı olduğu belirtilmektedir⁶ .

6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu (“ETK”) dönenimde öğretide olumlu azınlık haklarının kanun içinde bir yere toplanması ve talep hakkı olmaktan kaynaklanan niteliklerini belirten bir düzenleme yapılması, tek bir yerde düzenleme yapılmadığı takdirde en azından “talep hakkı” olmasına ilişkin düzenlemenin öngörülerek bu hükme ilgili yerlerde atıf yapılması önerilmiştir⁷ . Bu yönde bir düzenlemeye gitmeyen kanunkoyucu TTK kapsamında m.399/f.4’te denetçinin değiştirilmesine, m.411/f.1’de genel kurulu toplantıya davete ve gündeme madde ekletmeye⁸ , m.420’de finansal tabloların ve bağlantılı konuların görüşülmesinin ertelenmesine, m.439’da özel denetçi atanmasına, m.486’da nama yazılı pay senedi bastırılmasına, m.531’de ortaklığın haklı nedenle feshine ilişkin olumlu azınlık hakları öngörmüştür. Özel bir hükme dayanılmadan genel olarak TTK’nın dayanak olarak belirtildiği Anonim Şirketlerin Genel Kurul Toplantılarının Usul ve Esasları ile Bu Toplantılarda Bulunacak Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Temsilcileri Hakkında Yönetmelik⁹ (“Bakanlık Temsilcisi Yönetmeliği”) m.32/f.3 ile öngörülen TTK’da bulunmayan Bakanlık Temsilcisi gönderilmesine yönelik hak da bu kapsamdadır¹⁰ .

Olumsuz azınlık hakları ise ortaklıkta çoğunluğun karar almasının önüne geçen azınlık hakları olarak tanımlanabilir¹¹ . Sulh ve ibranın engellenmesine yönelik TTK m.559 ile ağırlaştırılmış yetersayıların¹² ,¹³ bu nitelikte olduğu söylenebilir.

Azınlığı korumaya yönelmekle ya da azınlığı koruma sonucunu doğurmakla birlikte azınlık hakkı niteliğinde olmayan müesseseler de TTK kapsamında öngörülmüştür. Söz gelimi, TTK m.360 uyarınca azınlığa yönetim kurulunda temsil edilme olanağı tanınabilir. Bir pay grubuna tanınması gereken bu düzenleme¹⁴ azınlığı korumaya hizmet edebilir. Benzer şekilde farklı bir müessese olan¹⁵ birikimli oy sistemi de geniş anlamıyla azınlığın yönetim kurulunda temsilini hedefleyerek¹⁶ azınlığın korunmasına yönelmektedir; ancak bireysel bir paysahipliği hakkı niteliğindedir¹⁷ ,¹⁸ .