Eczanelerde Satılan İlaç ve İlaç Dışı Ürünlerin Ayıplı Olmasından Kaynaklanan Tüketici Hakları
Yahya DERYAL
I. ECZANE BİR TİCARİ İŞLETMEDİR
18.12.1953 tarih ve 6197 sayılı Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Kanun’u değiştiren, 17.05.2012 tarih ve 6308 sayılı kanun değişikliği ile çağdaş gelişmeler dikkate alınarak eczacılığın tanımı yeniden yapılmıştır. Bu tanıma göre eczacılık;
görevlerini içeren bir “sağlık hizmeti” faaliyetidir.
Bu yeni tanımda özellikle vurgulanan bazı hususlara dikkat çekmek gerekirse, ilaç hazırlama ve hastaya sunma, ilaç analizi yapma ve gözetimi, ilaç standardizasyonu ve kalite güvenliği ile ilaç kullanımı sorunları hakkında hastaların bilgilendirilmesi ve çıkan sorunların yetkili mercilere bildirilmesi eczacılığın temel görevleri olarak sıralanmaktadır.
Bu yeni tanımı ile eczacı, en kolay ulaşılabilen ve en rahat konuşulabilen bir sağlık profesyoneli olarak düşünülmüş ve sağlık hizmetlerinin etkinliği ve verimliliği açısından değerlendirilmeye çalışılmıştır. Her ne kadar, tanı ve tedaviyi esas alan hekim merkezli sağlık hizmeti anlayışına göre eczacılar “yardımcı sağlık personeli” olarak nitelendirilse1 de; bunun, hekim-hemşire arasındaki bağlılık ilişkisine benzer mahiyette olmadığı, aksine eczacının kendi görev tanımı ve sınırları içinde özerk bir sağlık profesyoneli sayılacağı kanaatindeyiz.
Yeni tanımda, “eczane açmak veya işletmek” ifadesine yer verilmemesinin, bu en temel eczacılık işlevinin görev tanımı dışında bırakıldığı şeklinde anlaşılmasına imkan yoktur. Zira serbest eczane işletmeciliği, modern zaman eczacılığının en önemli ve yaygın hizmet ve faaliyet alanlarından birisi olmuştur.
Eczacılık yapabilmek için, Türk vatandaşı olmak, Sağlık Bakanlığınca tescil edilmiş bir eczacılık diplomasına sahip olmak ve eczacılık yapması yasaklanmış kimselerden olmamak gerekir (6197 s.K.m.2). Eczane açmak isteyen eczacı, kanunda belirtilen belgeler ve bir dilekçe ile birlikte Sağlık Bakanlığına veya Sağlık Müdürlüğüne ya da mahalli Hükümet Tabipliğine başvurur. Tamamlanan evrakı inceleyen Bakanlık en geç 30 gün zarfında ilgiliye ruhsatname tanzim edip verir (6197 s.K.m.5).
6762 sayılı TTK m.12’de özel hastaneler “ticarethane” kapsamında sayılmaktaydı. Fakat, 6102 sayılı yeni TTK bu hükme yer vermemiştir. Sağlık Bakanlığından izin ve ruhsat alarak açılabilen ve işletilebilen özel hastaneler gibi eczaneler de paralel bir usule tabi emsal sağlık kuruluşları olması itibariyle; Türk hukuk doktrininde, eczacılığın bir “ticari faaliyet”, eczanelerin TTK anlamında birer “ticari işletme” ve eczacıların da birer “tacir” olduğu hususunda ortak bir kabulden söz edilebilir2 .
Bir başka görüşe göre de, ilaç üretiminden tüketimine kadar her aşamasında yetkili, akademik eğitim ve birikime sahip tek sağlık elemanı olan eczacı bugünkü koşullar itibarîyle bir ticari işletme hüviyeti göstermektedir3 .
Yargıtay da, 40 yıla yakın bir süredir istikrarlı bir şekilde sürdürdüğü içtihatlarında, eczacılığın bir ticari işletme faaliyeti olduğunu vurgulamaktadır: “... eczacı da iktisadi faaliyeti nakdi sermayesinden ziyade bedeni çalışmasına dayanmadığı ve kazancı da ancak geçimini sağlamaya yetecek derecede az bulunamayacağı cihetle ... eczaneler TTK.nun 12/I ve 11. maddeleri gereğince ticari işletme sayılırlar”4 .
11. HD., 29.03.1976, 1903/1650: Eczaneler ticari işletme ve eczacılar da tacir olduklarına göre, davalının eczanesinin ticaret siciline tesciline karar verilmesi gerekir.
13. HD., 27.11.1978, 4863/5001: Eczane, bir ticari işletmedir. Yaptığı kiralama işlemi de ticari iş sayılır. Ödenmeyen kira parasına, ticari temerrüt faizi uygulanır5 .
11. HD., 16.04.1984, 2051/2200: 69 sayılı KHK, Eczacı Odası'na kayıtlı eczacıyı diğer meslek kuruluşlarına ve mesela Ticaret Odasına kayıttan muaf tutmakta, fakat Ticaret Siciline kayıt zorunluluğunu ortadan kaldırmamaktadır6 .
Danıştay da Yargıtay’ın “ticari işletme” görüşünü aynen paylaşmaktadır: Eczacıların hepsi ticari işletme sahibi olup, gelir vergisi mükellefidirler. Eczacıların yapmış oldukları faaliyetler ticari faaliyet olduğundan elde ettikleri kazanç da ticari kazançtır7 .
