Yabancıların Türkiye’de Çalışmalarına İlişkin Temel Düzenleme Olarak Uluslararası İşgücü Kanununun Genel Değerlendirmesi

General Evaluation of International Labour Force Act as the
 Main Regulation With Regard to Working of Foreigners

Ömür KARAAĞAÇ

Yabancılar Türkiye’de ancak belirli bir hukuki rejime tabi olarak çalışabilirler. İlgili kurallar, Türk yabancılar hukukunda çeşitli kanunlarda yer almaktadır. Yabancıların çalışmalarına ilişkin genel ve temel düzenleme olarak 2003 yılında 4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun kabul edilmiştir. Ancak bu kanun yürürlükten kaldırılarak, 2016 yılında 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu yürürlüğe girmiştir. Uluslararası İşgücü Kanunu, önceki düzenlemeye göre, birtakım değişiklikler yapmıştır. Özellikle kanun “uluslararası işgücü politikası” adı altında bir politikayı benimsemiş ve bu politika çerçevesinde yabancıların Türkiye’de çalışmaları düzenlenmiştir. Ayrıca kanun, yeni kavramlar ve yeni bir çalışma izni sistemi getirmiştir. Uluslararası İşgücü Kanunu’nun düzenlediği konuların, önceki düzenlemeyle karşılaştırmalı olarak incelenmesi önemli ve gereklidir. Çalışmamızda, kanunda düzenlenen konular, belirli başlıklar altında incelenecek ve bunlara ilişkin genel bir değerlendirme yapılacaktır.

Yabancıların Çalışmaları, Çalışma İzni, Uluslararası İşgücü Politikası, Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun, Uluslararası İşgücü Kanunu.

Foreigners can work within the framework of a certain legal regime in a given state law. Related rules are regulated in various acts of Turkish Foreigners Law. Act on Work Permits of Foreigners with no. 4817 as the general and main regulation with regard to working of foreigners was enacted in 2003. But abrogating this Act, International Labour Force Act numbered 6735 has entered into force in 2016. This Act has made some changes compared to the predecessor Act. Especially, International Labour Force Act has adopted a policy named “international labour policy” and working of foreigners in Turkey has regulated within the framework of this policy. Also this Act has brought new concepts and a new system of work permit. Considering of matters which regulated by International Labour Force Act, it is important and essential to compare these two Act. The issues regulated by the new Act are examined in this paper and a general evaluation made with regard to these matters and new concepts.

Working of Foreigners, Work Permit, International Labour Policy, Act on Work Permits of Foreigners, International Labour Force Act.

GİRİŞ

Bir ülkede sadece o ülkenin vatandaşları değil, o ülkenin vatandaşı olmayan kişiler yani yabancılar da bulunabilmektedir. Yabancılar vatandaşı olmadıkları ülkeye başta turistik gezi, yerleşmek, iş ziyareti, yatırım yapmak ve çalışmak gibi tercihe bağlı veya göç ve sığınma gibi zorunlu nedenlerle gelmektedirler. Yabancıların bulundukları ülkede sahip oldukları haklar ve tâbi olacakları yükümlülükler yabancılar hukukunun konusunu oluşturmaktadır.

Yabancılar hukukunun önemli konularından biri, yabancıların ülkede çalışmalarının düzenlenmesidir. Türk yabancılar hukuku bakımından da yabancıların Türkiye’de çalışmaları önem arz etmektedir. Türk hukukunda, uluslararası hukuka uygun olarak, herkesin dilediği alanda çalışma özgürlüğüne sahip olduğu (Türkiye Cumhuriyeti Anayasası¹ m.48/1) ve çalışmanın, herkesin hakkı ve ödevi olduğu kabul edilmiştir (Anayasa m.49/1). Görüldüğü üzere, çalışma özgürlüğü ile çalışma hakkı ve ödevi bakımından, vatandaş ile yabancı arasında ayrım yapılmamış, eşitlik esası kabul edilmiştir. Kural eşitlik esası olmakla birlikte, yabancıların çalışma hak ve özgürlüğü, temel hak ve özgürlüklerin yabancılar için sınırlandırılmasına ilişkin Anayasa m.16 uyarınca, milletlerarası hukuka uygun olarak kanunla sınırlandırılabilmektedir. Anılan anayasal hükme uygun olarak, yabancıların çalışma hak ve özgürlüklerinin tabi olduğu esaslar, Türk yabancılar hukuku mevzuatı içerisinde yer alan kanunlarla belirlenmekte ve birtakım sınırlamalar getirilmektedir.

Yabancıların Türkiye’de çalışmalarına ilişkin düzenlemeleri, genel ve özel düzenlemeler şeklinde bir ayrıma tabi tutmak gerekir. Yabancıların çalışmalarına ilişkin çalışma izni başvuru usulü, çalışma izni verilmesi ve değerlendirilmesi, çalışma izninin sınırlandırılması, çalışma izni türleri, yabancının ve işverenin yükümlülükleri ve yetkili makamın denetim yetkisi gibi temel nitelikteki hükümler, genel düzenleme olarak bir kanunda ele alınmaktadır.

Genel düzenleme niteliğindeki ilk kanun, 2003 yılında kabul edilerek yürürlüğe giren 4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun’dur² (YÇİHK)³ . YÇİHK’nın getirdiği en önemli yenilik, önceki dönemde yabancılara çalışma izni verecek olan yetkili makamlar geniş bir yelpaze oluştururken⁴ , bazı istisnalar dışında, bu konuda Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın (ÇSGB) yetkili hâle getirilmesidir⁵ . Ayrıca YÇİHK’nın uygulanmasına ilişkin usul ve esasları göstermek amacıyla YÇİHK Uygulama Yönetmeliği çıkarılmıştır⁶ . Gelişen ihtiyaçlara binaen YÇİHK’daki hükümlerin yeterli olmadığı ve birtakım yenilikler getirme düşüncesiyle, 2016 yılında 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu⁷ (UİK) kabul edilerek yürürlüğe girmiştir. Ancak UİK’da, kanunun uygulanmasına ilişkin usul ve esasları göstermek üzere bir yönetmelik çıkarılacağı belirtilmişse de (m.25), ilgili yönetmelik henüz yayımlanmamıştır⁸ .