Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

Anayasa Mahkemesi’nin Akaryakıt Sektörüne İlişkin İki Kararının Değerlendirilmesi

An Assessment on the Two Decisions of Constitutional Court of
Republic of Turkey Concerning Turkish Fuel Market

İbrahim GÜL

Anayasa Mahkemesi, biri 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu ile ilgili diğeri Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) Piyasası Kanunu ile ilgili olmak üzere akaryakıt sektörüne ilişkin yakın zamanda iki önemli iptal kararı vermiştir. Anayasa Mahkemesi’nin Petrol Piyasası Kanunu ile ilgili iptal kararı, bayilerin sadece bayisi oldukları dağıtım şirketinden ikmal yapması ve sözleşme yaptığı yeni dağıtıcının ürünlerini pazarladığı anlaşılacak şekilde faaliyetine devam etme zorunluluğuna ilişkindir. Anayasa Mahkemesi’nin LPG Piyasası Kanunu ile ilgili iptal kararı ise LPG piyasasında faaliyet gösterenlere yönelik sigorta yaptırma, sorumlu müdür bulundurma ve eğitimli personel çalıştırma yükümlülüğüne ilişkindir. Anayasa Mahkemesi’ne göre Petrol Piyasası Kanunu’nda öngörülen maktu idari para cezasının, fiilin haksızlık içeriği ve bayilerin kusur durumu dikkate alınmadan, ekonomik büyüklüklerine ve sınıflarına göre adil bir denge gözetilmeden, bayilerin ölçülü ve makul olmayan idari para cezası ile cezalandırılmalarına neden olması hukuk devletinin gereği olan “adalet” ve “hakkaniyet” ilkeleriyle bağdaşmamaktadır. Diğer yandan LPG Piyasası Kanunu’nda yükümlülüklerin ve cezaların mükerrer düzenlenişi Anayasa Mahkemesi’ne göre Anayasa’nın 2. maddesinde yer alan hukuk devletinin temel ilkelerinden biri olan hukuki “belirlilik” ilkesine ve Anayasa’nın 38. maddesinde düzenlenen suç ve cezada kanunilik ilkesine aykırıdır. Bu makale ile Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararlarında ifade ettiği idari para cezalarının adil ve hakkaniyetli olması, cezanın bireyselleştirilmesi ve suçların ve cezaların belirliliği ilkesinin idari para cezası rejimine etkileri değerlendirilmektedir.

Anayasa Mahkemesi İptal Kararı, Akaryakıt Sektörü, İdari Para Cezası, Adalet, Hukuki Belirlilik.

Constitutional Court of Republic of Turkey has recently handed down two important unconstitutional decisions regarding the fuel sector, one of which is related to the LPG Market Act, while the other is related to the Petroleum Market Act. The unconstitutional decision of the Constitutional Court concerning the Petroleum Market Act is related to the fact that the fuel dealer only exclusively obtains fuel from the contracting fuel distribution company, and that the fuel dealer is obliged to carry on their activities under the signs of the new fuel distributor trademark after the end of its contract with it previous distributor. The unconstitutional decision of the Constitutional Court regarding the LPG Market Act is related to the duty to employ a responsible manager, and qualified personnel, as well as to have an insurance policy about the risk of operating in the LPG market. According to the Constitutional Court, the fixed administrative fines set forth in the Petroleum Market Act are incompatible with “justice” and “equity” which are required by the rule of the law, since the fixed administrative fines cause the fuel dealer to be penalized unreasonable administrative fines, without considering the fairness of the economic sizes and categories, regardless of the unfairness of the act and the faulty of the violators. On the other hand, the repetitive regulation on obligations and administrative fines in the LPG Market Act is, according to the Constitutional Court, contrary to the principle of legal "certainty" which is one of the basic principles of the rule of law which stated as a fundamental of state in Article 2 of the Constitution, as well as to the principle of “no crime or punishment without law”, as set forth in Article 38 of the Constitution. This article discusses the justice and fairness of the administrative fines, the personalization of the fines and the effects of the principle of legal certainty of the criminal and punishment on the administrative fines regime, in the light of the above mentioned the unconstitutional decisions of the Constitutional Court.

Unconstitutional Judgments of the Constitutional Court, Fuel-Oil Sector, Administrative Fines, Justice, Legal Certainty.

I. Giriş

Anayasa Mahkemesi akaryakıt sektörüne1 ilişkin yakın zamanda iki önemli iptal kararı vermiştir. Bunlardan birincisi Danıştay 13. Dairesinin Petrol Piyasası Kanunu’nun 9. maddesinin bazı hükümlerinin iptali için Anayasa Mahkemesi’ne başvurması üzerine Anayasa Mahkemesi’nin 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu’nun 19. maddesinin, aynı Kanunu’nun 8. ve 7. maddeleri bakımından iptali kararıdır2 .

Anayasa Mahkemesi’nin diğer iptal kararı ise 5307 sayılı Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) Piyasası Kanunu ve Elektrik Piyasası Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un3 16. maddesinin ikinci fıkrasının (a) bendinin (4) numaralı alt bendinde yer alan “... ve 13’üncü ...” maddesi yönünden ve 16. maddenin (b) bendinin (4) numaralı alt bendinin, aynı Kanun’un 4. maddesinin dördüncü fıkrasının (ç), (h) ve (ı) bentleri yönünden iptali kararıdır4 .

Anayasa Mahkemesi’nin bu iptal kararları akaryakıt sektöründe faaliyet gösterenlerin, özellikle bayilerin uygulamada çok karşılaştıkları bayiler arası satış yapmama, sigorta yaptırma, sorumlu müdür bulundurma ve eğitimli personel çalıştırma yükümlülüğü ile ilgili olduğundan bayileri yakından ilgilendirmektedir. Bu nedenle Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararının kapsamı ve halen akaryakıt sektöründe görülen davalara etkisinin değerlendirilmesi gereklidir. Ayrıca bu iptal kararlarının idari para cezası5 rejimine6 muhtemel etkileri değerlendirilmelidir. İşbu makale ile Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararının kapsamı, akaryakıt sektöründeki cezalandırma politikalarına ve idari para ceza rejimine etkileri açıklanmaya çalışılmaktadır.

II. Anayasa Mahkemesi’nin Petrol Piyasası Kanunu’na İlişkin İptal Kararı

Anayasa Mahkemesi, 5015 sayılı Yasa’nın 19. maddesinin atıfta bulunduğu 7. ve 8. madde hükümleri bakımından 19. maddesinin iptaline karar vermiştir7 . Bu iptal kararı, bayilerin sadece bayisi oldukları dağıtım şirketinden ikmal yapması zorunluluğu ile sözleşme yaptığı yeni dağıtıcının ürünlerini pazarladığı anlaşılacak şekilde faaliyetine devam etme gerekliliğine ilişkindir.

Petrol Piyasası Kanunu, bayilerin akaryakıt sektöründeki faaliyetlerine, lisans alma yükümlülüğü dışında, bazı sınırlamalar getirmiştir. Bu sınırlamalardan biri bayilerin sadece bayisi oldukları dağıtım şirketinden ikmal yapması zorunluluğuna ilişkindir. Bayilerin sadece bayisi oldukları dağıtım şirketinden ikmal yapması zorunluluğu getiren 5015 sayılı Yasa’nın 8. maddesi hükmü8 şöyledir: