Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında “Mahalli Müşterek Hizmet” Kavramı ve Hukuki Boyutu

The Concept of “Local Common Sercive” and its Legal Dimension in the Light of Constitutional Court Decisions

Mehmet BOZTEPE

1982 Anayasa’nın 127. maddesine göre yerel yönetimler, “il, belediye ve köy halkının mahalli müşterek ihtiyaçlarını karşılayan ve karar organları yasayla belirtilen seçmenler tarafından oluşturulan kamu tüzel kişileri” olarak tanımlanmışlardır. Buradan hareketle mahalli müşterek ihtiyaçları karşılayan kamusal hizmetlerin yerel yönetimler tarafından yerine getirileceği anayasal bir ilke olarak belirlenmiştir. Böylece ortaya çıkan toplumsal ihtiyacın mahalli müşterek ihtiyaç niteliğinde olması durumunda yer bakımından yerel yönetimler tarafından yerine getirileceği, toplumsal ihtiyaç yerel değil de ülkesel nitelikte olduğu takdirde merkezi idare ya da hizmet bakımından yerinden yönetimler tarafından üstlenileceği anlaşılmaktadır. Ancak burada esas sorun mahalli müşterek ihtiyaç ya da mahalli müşterek hizmet kavramının tanımlanmasında ortaya çıkmaktadır. Öyle ki gerek 1982 Anayasası 127. Maddesinde gerekse yerel yönetimleri şekillendiren temel kanunlarda mahalli müşterek ihtiyaçların neler olduğu veya diğer bir tanımla mahalli müşterek hizmetin kapsamı açıklanmamıştır. Bu nedenle mahalli müşterek hizmet kapsamında yer alan ve yerel yönetimlerce gerçekleştirilmesi gerektiği ileri sürülen bazı kamusal hizmetlerin merkezi idare tarafından yürütülmesi yerel özerklik ilkesine aykırı olduğu gerekçesiyle eleştirilmiştir.

Mahalli Müşterek Hizmet, Yerel Yönetimler, Yerel Özerklik.

According to the Article 127 of 1982 Constitution, local administrations are defined as "public entities fulfilling the local common needs of provincial, municipal and village community and their decision bodies are established by voters specified by the law". From this point of view, it is identified as a constitutional principle that public services meeting local common needs will be fulfilled by the local governments. It is understood that if the emerging social need is a local common necessity, it will be fulfilled by the local administrations in terms of location, and if the social need is national rather than local, it will be undertaken by central administrations or by local administrations in terms of services. However, the main problem arises in terms of defining the concept of local common need or local common service. The local common needs or in other words the scope of local common services is not described neither in Article 127 of 1982 Constitution, or in the fundamental laws forming the local governments. For this reason, it has been criticized as being in contradiction with the principle of local autonomy that some public services included in the scope of local common services and supposed to be carried out by the local administrations are performed by the central administration.

Local Common Service, Local Administrations, Local Autonomy.

Türkiye’nin de taraf olduğu Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı, yerel yönetim organlarının sorumlu oldukları sınırlar içerisinde yerel topluluğu ilgilendiren tüm mahalli müşterek kamusal hizmetlerden sorumlu ve yetkili olmalarının ilke olarak benimsemiştir. Bu ilke ülkemizde 1982 Anayasasının 127. maddesinde “mahalli müşterek ihtiyaçların yerel yönetimler tarafından yerine getirileceği” belirtmek suretiyle yerini bulmuştur. Böylece ortaya çıkan kamusal talebin mahalli müşterek ihtiyaç niteliğinde olması durumunda yerel yönetimler tarafından yerine getirilmesi anayasal kural olarak öngörülmüştür. Buradan hareketle yerel yönetimler tarafından yerine getirilmesi gereken mahalli müşterek hizmet kapsamındaki bir görevin merkezi idareye verilmesi durumunda, Anayasaya aykırılık teşkil edeceği iddia edilebilmektedir.

Müşterek ihtiyaçlar kavramı kapsam olarak kamusal hizmetlerin tamamına yakınını içermektedir. Bunlar içinden yerel olanın tespiti bir sorun olarak ortaya çıkmakta ve hangi kamusal hizmetlerin “mahalli müşterek hizmet” kapsamına girdiğinin belirlenmesi önem arz etmektedir. Zira gerek 1982 Anayasasında gerekse yerel yönetimleri şekillendiren yasalarda mahalli müşterek hizmet tanımlaması ya da kapsamı verilmemiştir. Bu konuda Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı “başka herhangi bir makamın görevlendirilmemiş olduğu tüm konularda yerel yönetimlerin faaliyette bulunmak açısından tam takdir hakkına sahip olmaları (md.4.2)” gerektiğini ilke olarak benimsemiştir. Buna karşın Şart, aynı fıkrada “kanuni sınırlar içinde kalmak ve yetki alanlarının dışında bırakılmış olmayan konularda karar alma” sınırlamasını getirerek mahalli müşterek hizmetlerin hukuki sınırlarının tespitinde yasama organını yetkilendirmiştir. Ülkemizde de Anayasanın 127. Maddesinin ikinci fıkrasında “mahalli idarelerin kuruluş ve görev ile yetkilerinin yerinden yönetim ilkesine uygun olarak kanunla düzenleneceğini” esas alınarak AYYÖŞ’na paralel olarak bu konuda yetkili makam olarak yasama organını belirlemiştir.

Bu noktada yasama organınca mahalli müşterek hizmet kapsamındaki bir kamusal hizmete ilişkin yerel yönetimler yerine merkezi yönetimi ya da hizmetsel yerinden yönetim kuruluşlarının yetkilendirmesi durumunda bu düzenlemenin Anayasanın 127. Maddesine ve Türkiye’nin de taraf olduğu AYYÖŞ’na aykırılık tesis edip etmeyeceği sorusu gündeme gelmektedir.