Afganistan ve Türk Tahkim Hukuku Arasındaki Başlıca Benzerlikler ve Farklılıklar
Major Similarities and Differences Between Afghanistan and Turkish Arbitration Law
Rohullah RAHİMİ
Çalışmada, 2006 yılındaki 913 sayılı “Afganistan Ticaret Tahkim Kanunu” kapsamında hakem tabiiyeti, hakemin görevine mahkeme tarafından son verilmesi, hakem kararına karşı iptal davası açılması ve hakem kararın icrası gibi konularda Afgan hukuku ve Türk hukuku arasındaki farklılıklar incelenmiştir.
Tahkim, Hakem, Hakem Kararı.
In the study, the differences between Afghan law and Turkish law were examined in the scope of “Afghan Commercial Arbitration Law” No.913 in 2006 and the issues such as the nature of arbitration, termination of the referee’s duties by the court, the cancellation of the arbitration decision and the execution of the arbitration decision.
Arbitration, Arbitrator, Arbitrator Decision.
§ Giriş
Tahkimde tarafların serbestçe iradelerini kullanabilmesi teorik olarak ne kadar mümkünse de uygulamada bazı devletler kamu düzeni gibi gerekçeler göstererek ve tarafların iradelerini sınırlayarak tahkimin alanını daraltmaya çalışmaktadır. Yani genel olarak devlet, tahkimi konu ve kişi bakımından kısıtlayabilmektedir. Nitekim devletler, tahkime elverişlilik konusunda ve elverişliliğin tespitinde farklı ölçütler kabul etmişlerdir. Ayrıca bazı devletler kendi topraklarında verilmiş olan hakem kararının icrası veya yabancı hakem kararının tenfizi konusunda çok sınırlayıcı düzenlemeler yapabilmektedirler.
Afganistan Hukukunda “tahkim” terimi yerine “hakemiyet” terimi kanunlarda geçerlidir. Çoğunlukla İslam hukukunun etkisi altında olan ülkelerde “tahkim veya hakemiyet” kelimeleri İngilizcedeki “arbitration” kelimesi ile eş anlamlı olarak kullanılmaktadır. Afganistan hukuku da İslam hukukundan etkilenmiş olduğu için kanunlarda “hakemiyet” kelimesini kullanır. Hâlbuki Farsçada “tahkim veya hakemiyet” kelimesiyle eş anlamlı olan “daweri” kelimesidir. Ama bu kelime sadece İran’da kullanılmaktadır. Tahkim kelimesi genel olarak tüm Arap ülkeleri ile Türkiye’de kullanılmaktadır.
Afganistan hukukunda 2006’da, 913 sayılı olarak ayrı bir şekilde “Ticaret Tahkim Kanunu” (Afgan Tahkim K) çıkmıştır. Bu kanun, Alman hukukundaki gibi1 hem iç tahkim ve hem de milletlerarası tahkimi içeren dış tahkim olmak üzere tek kanun kapsamında, UNCITRAL Model Kanunu esas alınarak düzenlenmiştir. Türk hukukunda ise usul hukukunun kapsamına dâhil olmak üzere sadece iç tahkim kısmı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (HMK) 407-444. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Milletlerarası tahkim için ise müstakil bir kanun vardır (4686 sayılı Milletlerarası Tahkim Kanunu, MTK).
