Ceza Yargılama Hukukunda
 İstinaf Yasa Yolu ile İlgili Bir Yıllık
Uygulama ve Yapılan Yasa Değişiklikleri
 Konusunda Değerlendirmeler

Ali Rıza ÇINAR

Giriş

Bu çalışmadaki inceleme konusu; özellikle istinaf yasa yolunun bir yıllık uygulaması ve yasa değişiklikleri üzerinde durarak bu konuda ayrıntılı bilgi vermektir. Ancak inceleyeceğimiz konunun ve yapacağımız açıklamaların daha iyi anlaşılması bakımından önce istinaf yasa yolu hakkında genel açıklamalarda bulunduktan sonra, istinaf yasa yolunun bir yıllık uygulaması ve yasa değişiklikleri hakkında değerlendirmeler yapılmıştır.

Konu, giriş ve dört ana başlık altında incelenmiştir.

Giriş kısmında konuyu inceleme planı açıklanmıştır.

Birinci bölümde istinaf kavramı ve niteliği üzerinde durularak açıklanmaya çalışılmıştır. Önce istinaf sözcüğünün sözlük anlamı ve daha sonra ise istinaf kavramının ceza yargılama hukukundaki yeri hakkında kısaca bilgi verilmiştir.

İnceleme konumuzun ikinci bölümünde istinaf yasa yolunun gelişimi ve istinaf mahkemelerinin tarihçesi hakkında çok kısa bir açıklama yapılmıştır.

Üçüncü ana başlık altında ise, istinaf yasa yolunun amacı üzerinde durulmuştur. Ceza yargılamasının temel amacı, işlenmiş olan eylemle ilgili maddi gerçeğin ortaya çıkarılmasıdır, maddi gerçeğe ulaşmaktır. Yasa yolunun amacı, öncelikle somut olayda, doğru karara ulaşılmasıdır. Böylece, yasa yolunun amacı, ilk derece mahkemesi kararının doğruluğunu güvence altına almak suretiyle somut olayda adaleti gerçekleştirmektir. Bu bağlamda istinafın amacı, yasa yolunun amacı ile aynıdır ve ilk derece mahkemesince verilen kararı denetleyerek gerekirse yeniden bir yargılama yaparak gözden geçirmektir. İstinaf yasa yolunda, bu denetim hem maddi hem de hukuki yönden yapılmaktadır. Bu konular çalışmamızda “istinafın amacı” başlığı altında üçüncü bölümde ayrıntılı bir biçimde incelenmiştir.

Asıl inceleme konumuz, özellikle istinaf yasa yolunun bir yıllık uygulaması ve yasa değişiklikleri üzerinde durarak bu konuda ayrıntılı bilgi vermektir. Bu konular çalışmamızda “Değerlendirmeler” başlığı altında son bölümde ayrıntılı bir biçimde incelenmiştir.

I. İstinaf Kavramı ve Niteliği

İstinaf, Arapça olup ad (isim) olarak kullanılan bir sözcüktür. Osmanlıca-Türkçe sözlükte¹ Arapça isim olan “istinaf” sözcüğünün (kelimesinin) anlamı “yeniden başlama”dır.

Ayrıca “sözün başlangıcı, söz başı” anlamının bulunduğu da açıklanmaktadır.

Türk Dil Kurumu yayını olan Türkçe Sözlük’te² , “istinaf” sözcüğünün hukuksal anlamının, (eskiden) “Mahkemenin verdiği kararı kabul etmeyerek, bunu istinaf mahkemesine götürme” olduğu belirtilmiştir. Bu sözlükte “istinaf mahkemesi” ise “Eskiden ilk derece mahkemelerle Yargıtay arasında yer alan mahkeme” olarak açıklanmıştır.

Usulü Muhakematı Cezaiye Kanunu, “burun, ön ve uç” anlamlarına gelen Arapça “enf” kökünden türetilen ve bir işe yeniden başlamak anlamına gelen “istinaf” terimini benimsemiştir³ .

İstinaf kavramı, yasa yolu olarak 1993 tasarısında “üst mahkeme kanun yolu” olarak isimlendirilmişti. Daha sonra 2002 tasarısında “istinaf” kavramı benimsendi (m.302 vd). 5271 sayılı Ceza Yargılama Yasası’nda söz konusu yasa yolu için “istinaf” kavramı kullanılmıştır (m.272 vd).

Ceza yargılama hukukumuza göre, “istinaf”, ilk derece mahkemelerince verilen hükümlere/sonkararlara karşı hem maddi hem de hukuki yönden inceleme yapılmasını sağlayan bir yasa yoluna verilen addır.

Almanya’da kullanılan terim “Berufung” olup, görev vermek, görevlendirmek anlamına gelen “berufen” sözcüğünden gelmektedir⁴ . “Berufen” kelimesinin asıl anlamı, “çağırma, haykırma”dır.

Almanya’da istinaf (Die Berufung), ilk derece mahkemesince verilen sonkararların/hükümlerin maddi ve hukuki yönden gerektiğinde duruşma (Hauptverhandlung) yapılarak denetimini sağlayan yasa yoludur⁵ . Ayrıca, istinaf mahkemesinin, hem yeni bir yargılama (muhakeme) hem de sonkararı denetleme (kontrol) yargılaması olduğu Alman hukukunda kabul edilmektedir⁶ .