İş Mahkemeleri Kanunu ile Çalışma Yaşamına Getirilen Değişiklikler
Changes in Business Life With the Law on Labor Courts
Cumhur Sinan ÖZDEMİR
25.10.2017 tarih ve 30221 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu ile 5521 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu yürürlükten kalkmış ve iş mahkemelerine tek istisna hariç başvuru şartı olarak arabuluculuk getirilmiştir. İşçi ve işveren haklarını korumak için önem arz eden İş Mahkemelerinin yükünün azaltılabilecek olması ve daha hızlı işleyecek olması yönünden Arabuluculuk olumlu bir değişiklik olarak çalışma yaşamına girmiş bulunmaktadır. 01.01.2018 tarihinden itibaren işçi – işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebiyle açılan davalarda arabuluculuk dava şartı haline gelmiştir. Diğer bir ifadeyle arabulucuya gidilmeden dava açılamayacaktır. İşçiler; kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, kötü niyet tazminatı, eşitliğe aykırılık tazminatı, sendikal tazminat, mobbing tazminatı, ücret, prim, ikramiye, fazla mesai ücreti, yıllık izin ücreti, hafta tatili ücreti, ulusal bayram ve genel tatil ücreti ve benzeri işçilik alacakları ile ilgili dava açmadan, arabulucuya gideceklerdir. Kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, kötü niyet tazminatı, iş sözleşmesinin eşit davranma ilkesine aykırı davranılmasından kaynaklanan tazminatta zaman aşımı süresi (dava açmak için) 10 yıldan 5 yıla düşürülmüştür.
İşçi, İşveren, İş Mahkemesi, Arabuluculuk, Yıllık İzin Ücreti, Fazla Mesai Ücreti, İhbar Tazminatı, Kıdem Tazminatı, Zaman Aşımı Süresi.
The Law on Labor Courts no 5521 had been abolished with the Law on Labor Courts no 7036 announced in the Official Gazette no. 30221 of 25.10.2017 and mediation is set forth as condition of application to Labor Courts excluding one exemption. Mediation concept has entered to the business life as a positive change since it would lessen the burden of Labor Courts which have importance to protect rights of employers and employees and expedite the process. As of 01.01.2018 mediation became a required condition for a lawsuit filed with the purpose of employer receivables and compensations and reemployment. In other words it won’t be possible to file a lawsuit without applying to a mediator at first. Employees will apply to a mediator before filing a lawsuit for severance pay, payment in lieu of notice, compensation for bad faith damages, compensation for opposition to equality, union compensation, mobbing damages, fee, premium, bonus, overtime pay, annual leave pay, weekend pay, national holidays and general leave pays and similar employee receivables. Lapse of time for the compensation (to file a lawsuit) is reduced to 5 years from 10 years arising from severance pay, payment in lieu of notice, bad faith damages.
Employee, Employer, Labor Court, Mediation, Annual Leave Pay, Overtime Pay, Severance Pay, Payment in Lieu of Notice, Lapse of Time.
I. Giriş
14 milyondan fazla çalışanı ilgilendiren, işçi ve işveren arasındaki anlaşmazlıkları arabuluculuk sistemiyle çözmeyi öngören 7036 sayılı “İş Mahkemeleri Kanunu”, 25.10.2017 tarihli ve 30221 sayılı Resmî Gazetede yayımlanmıştır. Arabuluculuk, hukuki yola başvurmadan önce işçi ile işverenin anlaşamadığı konularda bir araya gelmesini sağlayacak bir sistemdir. Bu sistemde her iki taraf da üç hafta içinde anlaşamazsa, iş mahkemesine başvurabilecektir. İşçi yıllık izin, kıdem, fazla mesai ve ihbar tazminatı gibi işveren ile anlaşamadığı konularda dava açmadan önce zorunlu olarak arabulucuya başvuracaktır. Aynı şekildi işveren de alacak ve tazminat gibi konularda çalışanı ile anlaşamaması halinde önce arabulucuya müracaat edecektir. Arabulucuya başvurulması, işçi ile işveren arasındaki tüm uyuşmazlıklarda geçerli değildir. İş kazasından ya da meslek hastalığından kaynaklanan maddi-manevi tazminat talepleri ve bu konulardaki tüm uyuşmazlıklarda arabuluculuk şartı aranmayacak; doğrudan iş mahkemesinde dava açılabilecektir. 7036 sayılı Kanunla yapılan değişiklik sonucu kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, kötü niyet tazminatı, iş sözleşmesinin eşit davranma ilkesine aykırı davranılmasından kaynaklanan tazminatta zaman aşımı süresi (dava açmak için) 10 yıldan 5 yıla düşürülmüştür. İşe iade davaları, işe iade talepli sendikal tazminat davaları, işyeri sendika temsilcisinin iş güvencesine ilişkin davalar, 6356 sayılı Yasanın 34’üncü maddesi uyarınca açılan işletme niteliğinin tespitine ilişkin davalar, toplu iş sözleşmesinin uygulanmasından kaynaklı uyuşmazlıklar, Kanun dışı grevin tespiti davaları ve istinaf yoluyla (bölge adliye mahkemeleri) yapılan itirazın ardından kesinleşecek ve Yargıtay’a götürülemeyecektir. İşe iadenin kabul edilmediği tarih itibarıyla feshin gerçekleştiği kabul edilerek işleyen süredeki ücret zam artışları nazara alınarak tazminat belirlenirken, yeni düzenlemeyle boşta geçen ücret ve diğer haklar ile tazminat mahkeme veya özel hakem tarafından işçinin dava tarihindeki ücreti esas alınarak parasal olarak belirlenecektir.
II. Arabuluculuk Sistemi
Hukuk uyuşmazlıklarının arabuluculuk yoluyla çözümlenmesinde uygulanacak usul ve esaslar, 22.06.2012 tarihli ve 28331 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan 6325 sayılı “Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu”yla düzenlenmiştir. 25.10.2017 tarihli ve 30221 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan 7036 sayılı “İş Mahkemeleri Kanunu”yla, bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebiyle açılan davalarda, arabulucuya başvurulmuş olması dava şart haline gelmiştir.
7036 sayılı Kanunun 38’inci maddesinde 3’üncü, 11’inci ve 12’nci maddelerinin 01.01.2018 tarihinde, diğer hükümlerin ise yayım tarihi olan 25.10.2017 tarihinde yürürlüğe gireceği belirtilmiştir. “Dava şartı olarak arabuluculuk” başlıklı 3’üncü maddenin 01.01.2018 tarihinde yürürlüğe girecek olması nedeniyle, bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebine yönelik arabuluculuk 01.01.2018 tarihinde uygulamaya geçecektir.
