Hak Yoksunlukları ve “Yasaklanmış Hakların Geri Verilmesi” Kurumu Üzerine Bir Değerlendirme

Zekeriya Yılmaz

İşlediği suç nedeniyle hapis cezasına mahkûm edilen kişi, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 53. maddesi uyarınca, toplumda belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılmaktadır. Ancak, bu yoksunluk, kural olarak, mahkûm olunan hapis cezasının infazı tamamlanıncaya kadar devam edecektir. Yeni Türk Ceza Kanunuyla getirilen bu sistemde, süresiz bir hak yoksunluğu söz konusu olmadığı için, yasaklanmış hakların geri verilmesinden artık söz edilemeyecekti. Bundan dolayı, memnu hakların iadesi müessesesine de gerek kalmamıştı. Nitekim, ne 5237 sayılı yeni Türk Ceza Kanunu’nda ve ne de 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nda, “memnu hakların iadesi müessesesi” düzenlenmemişti. Ancak, 5352 sayılı Adlî Sicil Kanunu’nun Geçici 2’nci maddesinde, diğer kanunlardaki kasıtlı bir suçtan dolayı belirli süreyle hapis cezasına veya belli suçlardan dolayı bir cezaya mahkûm olan kişilerin, belli hakları kullanmaktan süresiz olarak yoksun bırakılmasına ilişkin hükümleri saklı tutulmuştur.5237 sayılı Türk Ceza Kanunu dışındaki çeşitli kanunlardaki süresiz hak yoksunluğu doğuran bu hükümlere rağmen, yeni ceza sisteminde “yasaklanmış hakların geri verilmesi” müessesesine yer verilmemesi ve bu yolun kapatılması, uygulamada ciddî sorunlara yol açacaktır. Bu sorunların çözümüne yönelik olarak, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu dışındaki çeşitli kanunlardaki kasıtlı bir suçtan dolayı belirli süreyle hapis cezasına veya belli suçlardan dolayı bir cezaya mahkûm olan kişilerin süresiz olarak kullanmaktan yasaklandıkları hakları tekrar kullanabilmelerine imkân tanıyan bir düzenleme yapılmasına ihtiyaç duyulmuş ve 6.12.2006 tarihli ve 5560 sayılı Kanun’un 38. maddesiyle, 5352 sayılı Kanuna 13’üncü maddesinden sonra gelmek üzere “Yasaklanmış hakların geri verilmesi” başlıklı 13/A maddesi eklenmiştir.

Hak Yoksunlukları, Belli Hakları Kullanmaktan Yoksun Bırakılma, Sürücü Belgesinin Geri Alınması, Karayolları Trafik Kanunu, Taksirli Suçlar, Yasaklanmış Hakların Geri Verilmesi.

I- Genel Olarak

“Yasaklanmış hakların geri verilmesi”, Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu Hükümet Tasarısının 371 ilâ 376’ncı maddelerinde düzenlenmişti. Ancak bu hükümler, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’na uyum sağlamak üzere tasarı metninden çıkarılmıştı. Zira, 5237 sayılı yeni Türk Ceza Kanunu’nun 53. maddesinde, “Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma” düzenlenmiş ve yoksun bırakılan hakların hangi şartlarda ve ne surette geri döneceği aynı maddede hükme bağlanmıştır.

Yeni Türk Ceza Kanunu sisteminde, mahkûmiyete bağlı hak yoksunluklarının, kural olarak, mahkûm olunan hapis cezasının infazı tamamlanıncaya kadar devam edeceği kabul edilmiştir.

Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılmaya ilişkin hükümler, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 53. maddesinde düzenlenmektedir.