Olumlu Miras Sözleşmelerinin içeriğine Aykırı Hukuki İşlemlere itiraza Yönelik Medeni Kanun’un 527/II Hükmünün Anlamı
Serkan AYAN
Genel olarak kabul gören bir tanıma göre miras sözleşmesi, miras bırakan ile karşı taraf arasında yapılan ve en azından bir tarafın terekesi üzerinde bağlayıcı biçimde maddi anlamda ölüme bağlı bir tasarrufta bulunduğu bir sözleşme tipidir.
Medeni Kanunumuzun 527/II hükmüne göre: “Mirasbırakan, malvarlığında eskisi gibi serbestçe tasarruf edebilir; ancak, miras sözleşmesindeki yükümlülüğü ile bağdaşmayan ölüme bağlı tasarruflarına veya bağışlamalarına itiraz edilebilir. ”Bu hüküm, miras sözleşmesiyle terekesi üzerinde bağlayıcı biçimde ölüme bağlı tasarrufta bulunan kişiye, bir yandan serbestçe tasarrufta bulunma hakkı verirken; diğer taraftan da miras sözleşmesinin içeriğine aykırı olan ölüme bağlı tasarruflara ve karşılıksız kazandırmalara itiraz edilebileceğini düzenlemektedir. İşte, inceleme konumuz bu hükmün anlamının ortaya konulmaya çalışılmasıdır. Özellikle anılan fıkrada geçen eskisi gibi serbestçe tasarruf edilebilme imkânı ile itirazın birbiriyle olan ilişkisinin ve miras sözleşmesinden doğan tasarruf sınırlamasının niteliğinin / kapsamının incelenmesi temel amacımızdır. Çalışmada ilk olarak, miras sözleşmesi ile bu sözleşmenin bağlayıcılığı kavramları ve ardından miras sözleşmesinin içeriğine aykırı ölüme bağlı tasarrufların ve sağlararası karşılıksız kazandırmaların akıbeti incelenmeye çalışılacaktır. Bu aşamada, konunun daha net biçimde ortaya konulabilmesi için, miras sözleşmesinden sonraki ölüme bağlı tasarruflar ile sağlararası hukuki işlemler ayrı başlıklar altında incelenecektir. Bu iki başlıkların altında da, mirasçı atama ile belirli mal bırakma (vasiyet) tasarrufunun gösterdiği farklılıklar dikkate alınarak, iki ayrı alt başlıkta konu incelenmeye çalışılacaktır. Son olarak da, söz konusu hükmün kapsamına girmeyen durumlar incelenecektir.
Miras Sözleşmesi, Miras Bırakan, Tereke, Ölüme Bağlı Tasarruflar, Vasiyetname.
I. GENEL OLARAK MİRAS SÖZLEŞMESİ VE MİRAS SÖZLEŞMESİNİN BAĞLAYICILIĞI KAVRAMLARI
Miras sözleşmesi, şekli anlamda ölüme bağlı tasarrufların, vasiyetname3 yanında ikinci türüdür. Tek taraflı, yöneltilmesi ve varması gerekmeyen bir irade açıklamasından oluşan vasiyetnamenin karşısında miras sözleşmesi, bir sözleşme olarak karşılıklı ve birbirine uygun irade bayanlarıyla kurulur. İşte bu nedenle vasiyetnamede geçerli olan, imkânsızlık anına kadar vasiyetnamenin geri alınabilme serbestîsi, miras sözleşmelerinde yoktur. Miras sözleşmeleri, bu açıdan bağlayıcı bir nitelik taşır4. Miras sözleşmesi, bu bağlayıcılık özelliğiyle vasiyetnameden ayrılır5.
Şekli anlamda bir ölüme bağlı tasarruf olan miras sözleşmesi genel olarak iki farklı türde yapılabilir. 1. Olumsuz miras sözleşmesi (mirastan feragat sözleşmesi), 2. Olumlu miras sözleşmesi6. Çalışmamızın konusuna sadece olumlu miras sözleşmeleri girmektedir7. Zaten mirastan feragat sözleşmelerinde müstakbel murisin, feragatin içeriğine aykırı bir hukuki işlem yapması mantık olarak mümkün değildir. O nedenle çalışmamızda, olumlu miras sözleşmesinin içeriğine aykırı tasarrufların akıbeti incelenecektir.
Olumlu miras sözleşmesinin kapsamına, çok çeşitli maddi anlamda ölüme bağlı tasarruflar dâhil edilebilir. Mesela mirasçı atama, vasiyet (Kanunun ifadesiyle belirli mal bırakma), yükleme, taksim kuralı vs8.
